Erciş’te Ermenilerin1914 yılı Kasım ayının ikisinde, Rusya Osmanlı Devletine resmen harp ilan ederek Türk sınırlarına karşı saldırıya geçtiğinde, Ermeniler bir beyanname yayınlayarak bütün güçleriyle Rus ordusunu destekleyeceklerini duyuruyordu.
Meclis-i Mebusan’da Van milletvekili olarak bulunan, eski komitacı terörist Vahan Papazyan, daha savaş ilan edilmeden, Avrupa’da Ermenice yayınlanan "Wem" dergisine verdiği demeçte; "Doğu cephesinde Türklere karşı savaşacaklarını ve her halükarda Rusları destekleyeceklerini, Kafkasya’da gönüllü Ermeni alaylarının, teyakkuz durumuna geçmesi gerektiğini" (Mehmet Fatih BEKİRHAN, Van Gölü Havzası ve Erciş Tarihi, s. 128) söyler.
Ruslar, 12 Mayıs 1915 tarihinde, Ermeni çetelerinin yardımıyla Erciş’i ele geçirdiklerinde Ercişliler için kara günler başlamış oluyordu.
Tarihte eşi benzeri az bulunan katliamlar ve işkencelerle Ercişlileri soykırıma uğratan Ermeniler, bin yıldır Türk idaresinde hiçbir şekilde ayrımcılığa tabi tutulmadan yaşadıkları bu toprakları kana buluyorlardı.
Rus işgali ve Ermeni mezalimi karşısında Ercişlilerin bir kısmı göç ederek yurtlarını terk ederken, çeşitli sebeplerle göç edemeyip kalanlar ise Ermeni vahşetinin akıl almaz işkencelerini gördükten sonra katledileceklerdi. "Yolda binlerce insan Erciş’ten uzaklaşmak için çaba sarf ederken; bir kısmı tifo, dizanteri, kolera v.b hastalığa yakalanarak hayatını kaybetmiş, bir kısmı da yorgunluktan, açlıktan yollarda kalarak düşman elinde ölüme terk edilmişti. Öte yandan kaçamayan ve topraklarını terk etmek istemeyenlerden bir kısmı dağlara sığınırken, bir kısmı da yıllardır beraber yaşadıkları, komşuluk ve iş ortaklıkları yaptıkları Ermenilerin bir gün kendilerine kötülük edeceklerine, işkence edip öldüreceklerine, ev ve iş yerlerini talan edip yakacaklarına inanmamış ve beklemişlerdi. Yanıldılar ve bu yanılgının faturasını iğrenç vahşi katliamlara maruz kalarak ödediler. Köprüden asmalar, vücutta cep yapmalar, çivilemeler, karın yarmalar, tandırda diri diri yakmalar... Yapılan vahşetin sadece birkaç örneği idi" (Selahattin KOŞAR, Dünden Bugüne Erciş, s. 87.)
Ermeniler tarafından Erciş ve havalisinde yapılan sayısız katliamların kurbanlarından biri de Çavuşoğlu Mustafa’dır. Mustafa Çavuşoğlu, kimseye zararı dokunmayan, Müslüman olsun Ermeni olsun herkesin yardımına koşan iyiliksever bir insandı. Buna rağmen gözü dönmüş Ermeni çeteler Çavuşoğlu Mustafa Beyi zorla bataklığa iterek boğulmasına sebep olmuşlardı.
Bu vahşet Çavuşoğlu ailesinin uğradığı ilk ve son katliam değildir. Yine aynı tarihlerde Çavuşoğlu Müştak Efendi’ye ait, ‘Çavuşoğlu Samanlığı’ olarak bilinen yerde ise daha büyük bir vahşet yaşanmaktaydı.
Katliamlardan kaçan 20 Müslüman Türk, sığındıkları Çavuşoğlu Samanlığı’nda vahşice katledileceklerdir (Çavuşoğlu Samanlığı, günümüzde Erciş merkez Çınarlı caddesi üzerinde Öz Erciş Haber Gazetesinin olduğu yerde bulunmaktaydı.)
(Devam edecek)
