Prof. Metin Özbek’in bilimsel açıklamalarından sonra, Öz Erciş Haber gazetesinde yayımlanan Erciş’te Ermenilerin yaptıkları vahşeti ve Erciş’in kurtuluşuyla ilgili yazıyı aktaralım:
Erciş’in kurtuluşu
Yaklaşık 2.300 yıl önce Batı Anadolu veya Adriyatik Denizi kuzeyinde yaşarken göç ederek Erciş ve bölgenin muhtelif şehir ile köylerine yerleşen Ermeniler, bin yıldan fazla Roma (Bizans) hâkimiyetinde, katliamlar, sürgünler, çeşitli baskılar gördükten sonra Türklerin Anadolu’yu fethi ile birlikte, tam bir hürriyet içerisinde hayatlarını sürdürmüşlerdir. Osmanlı zayıflayınca bu durumdan faydalanmak isteyen batılı devletler, Ermenileri kışkırtarak hedeflerine ulaşmaya çalışmışlardır.
1850’li yılların başından itibaren, Osmanlı Devleti ekonomik ve askeri alanlarda zayıfladığından, hemen her konuda Avrupa devletleri ile Rusya’nın müdahalesi ile karşılaşmış, “hasta adam” olarak görülen Osmanlı, Ermeniler kullanılarak parçalanmak istenmiş ve başarılı olunmuştur. Ermenilerin Doğu Anadolu’daki nüfuslarının kalabalık olması başta misyonerler olmak üzere, Batılı devletlerin iştahını kabartmış ve Ermeni çocukları kurulan yabancı okullarda beyinleri yıkanarak birer ölüm makinesi haline getirilmişlerdir. Van, Muş ve Erzurum başta olmak üzere, doğu şehirlerinde İngiliz, Fransız, Rus konsoloslukları açılarak Ermeni ayrılıkçıları kışkırtılmış, kurulması planlanan Ermeni devletinin temelleri atılmıştır.
Van merkezinde Protestan ve Katolik misyonerler tarafından açılan on bir okulda, Ermeni çocukları, milli mezhepleri olan Gregoryen mezhebinden çıkarılarak, Katolik ve Protestan yapıldıktan sonra, koyu bir Türk düşmanı olarak yetiştirilerek doğdukları köy ve kazalara gönderilmiştir.
İleride kurulacak Taşnak, Hınçak gibi Ermeni terör örgütlerinin de kaynağı olan bu okulların en meşhuru; Erek’te bulunan, Vaspuragan (Van) Erek Kâin Kilise Mektebi ve Acem Haço mahallesindeki Büyük Kilise Mektebi idi. Erciş, Bargiri (Muradiye), Vastan (Gevaş) ve Van’ın diğer Ermeni köylerinden getirilen bine yakın çocuk bu okullarda, doksan misyoner öğretmen tarafından eğitilmekteydi.
İstanbul’da bulunan Amerikan Konsolosluğu tarafından Osmanlı topraklarında misyonerlik faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla uzun zamandır yürütülen çalışmalarda sona gelinir. Anadolu’nun değişik yerlerinde kırk civarında Amerikan Okulu açılarak Hıristiyan nüfus özellikle de Ermenilere yönelik programlarla eğitime başlanır. Bu okullardan biri de 1875 yılında Erciş’te “Amerikan Mektebi” adı altında kurularak Ermeni çocukları (yemiğa) ve gençleri (dığa) bu okulda eğitilmeye başlanır.
