Enflasyondan kurtulmanın tek yolu başkanlık sisteminin değişmesidir
Bu sene Ocak ayında, aylık TÜFE oranı yüzde 6,70, yıllık TÜFE oranı yüzde 64,86 oldu.
Gıdada TÜFE oranı ise daha yüksek, yüzde 69,71 oldu. Yani halkın enflasyonu olarak tarif ettiğimiz mutfak enflasyonu daha yüksek oldu.
1.TÜİK’in enflasyon verilerini düşük gösterdiği tartışılıyor.
Bunun bir nedeni enflasyon endeksi yapan İTO verilerinin daha yüksek olmasıdır.
Ocak ayında TÜİK’in yıllık TÜFE oranı yüzde 64,86 olurken, İTO’nun İstanbul Geçinme endeksi 11,31 puan daha yüksek, yüzde 76,17 oldu.
İki kamu kurumunun açıkladıkları enflasyon arasında 11,31 yüzde puan fark dünya ortalama enflasyonunun iki katından daha fazladır. Söz gelimi 2023 yılı son çeyrekte ortalama yıllık enflasyon gelişmiş ekonomilerde yüzde 3,2, gelişmekte olan ülkelerde ise yüzde 6,5 seviyesinde gerçekleşti.
Dahası, halk maruz kaldığı enflasyonun, TÜİK’in açıkladığı enflasyondan daha yüksek olduğunu bizzat yaşayarak görüyor.
Enflasyon belirsizlik demektir. Yatırımları engeller. Ama TÜİK’in enflasyon belirsizliği aynı zamanda güven sorunu yaratıyor.
2.Enflasyon artıyor.
2021 Ocak ayında, yüzde 14,97 olan TÜFE endeksindeki artış, her yıl arttı ve 2024’te yüzde 64,86 oldu. Daha da önemlisi enflasyon direncini gösteren yıllık çekirdek enflasyon da sürekli arttı. 2021 Ocak ayında yüzde 16 iken, 2024 Ocak ayında, TÜFE’nin de üstünde yüzde 67,68 oldu. TÜFE’nin üstünde olması, enflasyon trendinin artış yönünde olduğunu gösterir.
Çekirdek enflasyon; İşlenmemiş gıda ürünleri gibi tabiat şartlarına bağlı ürünler, enerji ve altın gibi fiyatı yurt dışında oluşan mallar ile yüksek vergili oldukları için içki ve tütün gibi malların fiyat artışlarını çıkardıktan sonraki TÜFE(B)’dir. Çekirdek enflasyon, enflasyon direncini ve enflasyon trendini daha net gösterir. (Aşağıdaki Grafik.)
Uygulamada, siyasi iktidar seçim popülizminden vazgeçmez. TÜFE artışı devam eder.
3.Enflasyon neden artıyor?
2021 sonunda enflasyondaki yüksek artış, eksi reel faizin kurları artırması ve ithal girdi malı fiyatlarının artmasıyla, maliyet enflasyonu olarak başladı. Ancak 2021 kur şokundan sonraki yıllar kur artışları TÜFE’nin altında kaldı. Söz gelimi 2023 Ocak ayında dolar kuru 18.7954 idi, 2024 Ocak ayında yüzde 60,1 oranında artarak, 30,0928 lira oldu. Dolarda yüzde 60,1 artış, yüzde 64,86 olan TÜFE’nin altında kaldı. Bunun içindir ki Yİ-ÜFE de yıllık artışta yine TÜFE’nin altında yüzde 44,20 oldu.
Maliyet artışı daha düşük olunca, TÜFE’nin de düşmesi lazım, ama düşmüyor. Çünkü eksi reel faiz ve TL’den kaçış nedeni ile tüketim yüksek seyrediyor. Dahası, hükûmete güven sorunu nedeniyle piyasada alıcı ve satıcı panik yaşıyor.
Öte yandan gelir dağılımının bozuk olması ikili piyasa yarattı. Söz gelimi Ocak ayında yıllık bazda otel ve lokantalarda fiyatlar TÜFE’nin çok üstünde yüzde 92,27 oranında arttı. Zira;
Bir: Lüks lokantalarda, bazı balıkçılarda fiyatlar daha yüksek oranda arttı. Ama bakarsanız tüm lüks lokantalar dolu. Çünkü gelir dağılımı aşırı bozuldu. Zengin daha zengin, fakir daha fakir oldu. 20 milyonluk İstanbul’da bir milyon zengin lokantaları dolduruyor.
İki: Hükûmet simit fiyatlarındaki artışı kontrol ediyor ve fakat otel ve lokantalardaki fahiş fiyat artışına seyirci kalıyor? Çünkü bilinen lüks lokantalar zincirleri siyasi iktidarı destekliyor.
4.Kurtuluş umudu var mı?
Bugünkü hükûmetlerle ve bugünkü demokratik, hukuki ve güven altyapısı ile enflasyondan çıkışımız çok zordur. Çıkış için;
*Başkanlık sisteminin değişmesi ve tek kişiye bağlı olmayan parlamentoya hesap veren bir ekonomi yönetiminin oluşması gerekiyor.
*Demokratik ve hukuki altyapının oluşması, devletin yeniden kurumsal devlet olması gerekiyor.
*Türkiye’nin IMF ile iş birliği yapması ve bir istikrar programı hazırlaması gerekiyor.
