Sosyal güvenlikte bir garip reform
AKP’nin reform diye sunduğu Sosyal Güvenlik Yasası, 1 Ekim’den itibaren çalışma hayatında yeni bir dönem başlatacak. Emekli, dul ve yetimin haklarının tırpanlandığı yeni yasada 65 yaşındaki emekliye emzirme yardımı getirilmesi şaşkınlık yarattı.
Emekliye emzirme
1 Ekim’den itibaren yeni yasayla emekli, dul ve yetimin hakkı tırpanlanıyor. Emekli aylığını düşüren yasa, 65 yaşındaki emekli kadına emzirme yardımıyla şaşırtıyor
AKP hükümetinin yeni Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çalışma yaşamına 1 Ekim’den itibaren giriyor. Yeni yasa ana hatlarıyla şöyle:
1 Ekim’den önceki sistemde, emeklilik için gerekli süreyi tamamlamış eşin ölmesi halinde, askerliğini borçlanmak suretiyle, geride kalanlara aylık bağlanabiliyordu. Yeni yasa ile 1 Ekim 2008’den itibaren ölen eşin askerliğini borçlanarak süreyi tamamlayıp “dul aylığı” bağlanması önlendi. Ayrıca dul eşe bağlanan aylık oranı yüzde 75’ten yüzde 50’ye indirildi. Baba ve anne sigortasından yararlanma şartları ise şöyle: 18 yaş sınırının yanında, çocuk lise ve dengi okul okuyorsa yaşın en çok 20 olması gerekiyor. Çocuk en çok 25 yaşında ve üniversite okuması halinde aylık bağlanıyor.
65 yaşındaki kadına emzirme yardımı
Kadınlara, doğan çocuğu nedeniyle 6 ay süresince, asgari ücretin üçte biri oranında ödenmesi öngörülen “emzirme yardımı” Yeni Yasada Kurum Yönetim Kurulu’nun insafına bırakılıyor. Bunun yanında adeta müjde olarak emekli kadınlara da emzirme yardımı getirildiği denge oluşturulmaya çalışıldı. Emeklilik yaşı 65’e yükseltilen kadınlara, “emeklilik döneminde emzirme yardımı” verildi.
Dul kadınlara, evlendiklerinde aylıklarının 12 katı tutarında “çeyiz parası” verilmesi öngörülmüş hatta aylıkların 24 aya çıkarılması görüşülmüştü. Ancak bunun tam aksi yapılarak sürpriz bir kararla 1 Ekim’den itibaren parası kaldırılacak Evlenene ve işten ayrılan sigortalı kadınlar, yeni yasada prim iadesinden yararlanamayacak.
Emekli aylığı düşüyor
Yeni yasadan sonra işe başlayanlara, daha düşük oranda emekli aylığı bağlanacak.Aylık bağlanmasındaki güncelleme oranı yüzde 100’den yüzde 30’a düşürüldü. Emeklilik yaşları da eşitlendi. Kadınlarda 58 olan yaş sınırı erkeklerde olduğu gibi 65’e çıkarıldı. Yeni yasa yürürlüğe girdikten sonra, ilk kez sigortalı olanlar, emekli olduktan sonra ücretli olarak çalışırlarsa, emekli aylıkları kesilecek.
Sağlık primi ödemeksizin, isteğe bağlı sigortaya devam eden kadınlar, eşin sağlık sigortasından yararlanabiliyordu. Bu hak yeni yasa ile kaldırılıyor. İsteğe bağlı sigortalılarda yüzde 12 oranında sağlık sigortası primi ödeyecekler. İşten çıkartılan sigortalının eşi 6 ay süre ile sağlık yardımından yararlanıyordu. Yeni yasa ile, bu süre 90 güne indirildi. Geçici iş göremezlik geliri, eski yasada, yatarak tedavide günlük kazancın 2/3’ü oranında ödeniyordu. Yeni yasada günlük kazancın 1/2 ’sine indirildi.
Çifte maaşlıların durumu
* Hem malullük, hem de yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıya: Bu aylıklardan yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız yaşlılık aylığı ödenecek.
* Malullük, vazife malüllüğü veya yaşlılık aylığıyla birlikte, ölen eşinden dolayı da aylığa hak kazanan sigortalı: Her iki aylığını da alacak.
* Ana ve babasından ayrı ayrı aylığa hak kazanan çocuklara: Yüksek olan aylığın tamamı, az olan aylığın yarısı verilecek.
* Birden fazla çocuğundan aylığa hak kazanan ana ve babaya: En yüksek ilk iki aylıktan yüksek olanın tamamı, düşük olan aylığın yarısı
ödenecek.
* Kız çocukları, hem eşinden hem de ana ve babasından, ölüm aylığına hak kazandıysa: Tercih ettiği aylığından biri ödenecek.
* Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de aylığa hak kazananlara: Tercih ettiği aylık bağlanacak.
