Dünyanın gözünde Atatürk’ün ifadesi olan onun fikir ve düşüncelerinin kendi kamuoylarına yansımasında bir kanal olan kitaplardan örnekler vererek konuyu açıklamaya devam edelim.
Ünlü devlet adamı ve yazar, Edouard Herriot Atatürk ile ilgili olarak “Orient” adlı eserinde; “Atatürk’e yaklaşmış ve görüşmüş olanlar onun bakışının gücünü, söylediklerinin doğruluğunu, kişiliğinden doğan enerjiyi, bilgisinin zenginliğini ve evrende çok az örneği olan bir şahsiyetle karşı karşıya olduğunu hemen anlar” diyerek Atatürk’ün bir barış mimarı olduğu, yüzyılımızın en büyük devlet adamı olduğu, “hasta adam” yerine genç dinamik Türkiye Cumhuriyeti’ni savunduğunu yazmıştır.
Fransız kamuoyuna, Türkiye’de 1922-1928 arasında yaşananları Türkiye’de bulunduğu süre içerisinde gözlemlerine dayanarak görevli olduğu gazetesine (Temps) aktaran Fransız Yazar Paul Gentizon, “Mustafa Kemal ve Uyanan Doğu” adlı kitabında Türkiye’de yaşanan değişimin dünyada benzerinin olmadığını ve Müslüman Türk halkının Avrupa uygarlığı ile kaynaştığını ifade etmektedir.
Öte yandan yazar bu değişim projesinin İran, Afganistan, Mısır ve diğer doğulular için model olabileceğine işaret etmiştir.
Almanya’dan ilk örnek Karl Klinghardts’ın 1924 yılında yayımlanan, “Ankara-İstanbul Güreşen Güçler” adlı kitabıdır. Yazar kitabında Mustafa Kemal Paşa’nın yönetimine halkı katması ve halk tipi yönetimi ile Türkiye Cumhuriyeti’nin geleceğinin uzun ve parlak olduğuna işaret etmiştir.
Yine Herbert Melzig “Kemal Atatürk Türkiye’nin Çöküşü ve Yükselişi” adlı kitabında Atatürk’ün bilinçli olarak izlediği politikalarda, kendinden emin kişiliğine vurgu yaparak bütün bu yapılanları bir “Türk Mucizesi” diye açıklamaktaydı. Gheorghe Diagos, 1935 yılında yayımlanan “Kemal Atatürk Hayatı ve Eseri” adlı kitabında; “Türkiye’nin uyanışı Atatürk’ün önderliğinde gerçekleşmiştir” diyen yazar, Atatürk’ün bir asker ve devlet adamı olarak yaptıklarının yanında, inkılapçılığı ve fikir adamı oluşu üzerinde durarak, “Atatürk’ün fikir ve hareketleri Türk milletinin bağımsızlığını, Türk milletinin çağdaşlaşma hareketinin esasını oluşturmuştur” demektedir.
İngiltere’de Atatürk’ün sağlığında yayımlanan kitaplardan örnekler verecek olursak bunlardan ilki J. A. Spender’in “The Changing East” adlı kitabıdır. Spender, Mustafa Kemal Paşa’yı Doğu, Batı karışımı bir lider olarak tanımlıyordu.
Bir diğer önemli eser J. A. Toynbee ve Kirkwood’un “Turkey” adlı kitaplarından yazarlar Ankara’daki yeni Türk hareketini özelikle 1920’den 1923’e kadar Batı medeniyetine Fransız Devrimi’nin gözü ile bakan bir oluşum olarak görüyorlardı.
