Dünya Türkiye’yi nasıl görüyor?

Küresel ticaretin artması ve sermaye hareketlerinin hızlanması ile turizm faaliyetlerinin artmasıyla, dünya ülkeleri de birbirini daha yakından tanıma ihtiyacı duydular.

Uluslararası doğrudan sermaye hareketleri önce mülkiyet güvencesine bakar. Dış borçların çevrilmesinde ve dış borç faizlerinde, ülke riski etkilidir. Dış politika siyasi iktidara göre şekillenir. Bu nedenle ülke algısı, halkın refahı ve huzurunu da doğrudan etkiledi.

1.Siyasi haklar ve sivil özgürlükler açısından Türkiye özgür olmayan ülke statüsüne geriledi.

Dünyada demokrasi ve insan hakları alanında anket yapan ve değerlendiren çok sayıda kuruluş vardır. Bunların içinde en önemlisi “Freedom House” Dünya Özgürlükler Evi’dir.

Türkiye Freedom House’ın ilk tespit yılı olan 1973 yılından beri, hatta 1980 darbe döneminde de, siyasi haklar ve sivil özgürlükler alanında kısmen özgür ülke statüsünde iken, 2017’de özgür olmayan ülkeler statüsüne geriledi. Son on yılda dünyada demokraside en fazla kan kaybeden 4 ülke oldu.

Aşağıdaki Dünya haritasında, 2023 yılında, siyasi haklar ve sivil özgürlükler alanında, yeşil renkler özgür statüde, sarı renkler kısmen özgür statüde, mor renkler ise özgür olmayan statüdeki ülkeleri gösteriyor.

Güney Amerika’da mor renkte olan tek ülke Venezuela’dır. Türkiye’nin, İran, Rusya ve Afrika ülkeleriyle aynı renkte olması, yöneticileri ve toplumsal vicdanı rahatsız etmesi gerekir.

2.Yolsuzluk Algı Endeksi’nde son sıralardayız

1995 yılından bu yana Uluslararası Şeffaflık Örgütü de “Yolsuzluk algı endeksi” hazırlıyor ve yayınlıyor. Yolsuzluk Algısı Endeks’inde, uzmanların görüşleri ve kamuoyu araştırmaları derlenip, ülkelerdeki yolsuzluk algısı tespit ediliyor. Endeks 179 ülkeyi kapsıyor.

Türkiye’nin 100 üstünden puanı 2013 yılında 50 iken, 2023 yılında 34’e geriledi ve Mısır, Zambiya ve Gambiya gibi ülkelerin gerisine düştü.

Endekste Türkiye’nin 2015’ten beri hızla gerilemesinin nedeni olarak; “yürütmenin çok güçlü bir hâle gelmesi ile, demokratik denge ve denetleme mekanizmalarının azalması” gösterildi.

Bankacılık sistemini ve kötüye kullanılan para hareketlerini izleyen ve denetleyen ve bizim de üye olduğumuz Mali Eylem Görev Gücü (FAFT ) bizi gri listeye aldı.

Kara para aklama, gri listeye girmemizde etkili oldu. Kara paranın yükselişi 2022 ödemeler bilançosunda 26,4 milyar dolar kaynağı belli olmayan para girişi olarak görülüyor.

Seçim yılı öncesi Türkiye neden kara para ile mücadelede zayıf kaldı? Bu durumda yerli ve yabancı sermaye nasıl güven duyar ve yatırım yapar?

3.Hukukun üstünlüğünde çok çok geri düştük.

Uluslararası Demokrasi ve Seçim Yardımı Enstitüsü’nün 2023 yılı raporuna göre Türkiye Hukukun Üstünlüğü kategorisinde 173 ülke arasında 148. sırada. Avrupa’da ise Rusya’nın gerisinde kaldı ve “demokratik olmayan” dört ülkeden birisi olarak gösterildi.

Dünya Adalet Projesi (World Justice Project) bütün ülkeleri kapsayan endeksler hazırlıyor. 2023 yılı endeks sonuçlarına göre; Türkiye 0.41 puanı ile 142 ülke arasında 117. sırada yer aldı. Hem bölgesel hem de küresel ortalamaların altında kaldı.

Bu nedenlerle;

*Türkiye ye yabancı yatırım sermayesi gelmiyor. Yerli sermaye çıkıyor.

*Üç büyük rating kuruluşu Türkiye’yi yatırım yapılamaz, spekülatif ülke derecesinde tutuyor. Bu nedenle ve güven ortamı olmadığı ve yatırım yapılmadığı için ithalat ve dış açıklar ihracattan daha hızlı artıyor.

*Türkiye’nin iflas riski yüksek olduğu için dış borçlarda iflas risk primi de yüksektir.

*GSYH büyüme kapsayıcı değil. Bu nedenle gelir dağılımı daha çok bozuldu.