Dünya para sistemi tökezliyor

Dünya para sistemi iki darbe aldı; birisi 1970 petrol krizi, diğeri 2008 finansal krizidir.

1929 /30 yıllarında ABD’ de başlayan sonra tüm dünyaya yayılan ‘’Dünya Buhranı‘’nın ardından İkinci Dünya savaşı çıktı. Uluslararası ticaret durma noktasına geldi. Banknota güven kayboldu. Dünya para birimlerini teminat altına almak ve dünya parasal düzenini kurmak için 44 ülke Bretton Woods’ta anlaştı. Bretton Woods anlaşması ile Dolar, altına dönüşebilen tek para birimi olarak kabul edildi ve 1 ons altın 35 dolar olacak şekilde düzenlendi. Amerika Birleşik Devletleri dış talep olduğunda doları bu tutar karşılığında altına çevirmeyi kabul etti.

Ne var ki petrol fiyatlarının artması ile 15 Ağustos 1971’de ABD Bretton Woods Antlaşmasından çekildiğini açıkladı. Dolar ve arkasından diğer ülkeler parasını dalgalanmaya bıraktı. Sonuçta 35 dolar olan bir ons altın, o yıllarda 400 dolara kadar çıktı.

Aslında petrol krizinden sonra Dünya para sistemi kalmadı, her şey ABD ve dolara güvene göre oluştu.

Dünya para sisteminde ikinci büyük yanlış ,2008 finansal krizinde, eksi reel faize geçilmesi ve devlet destekleri ile iflasların suni olarak önlenmesi ile oldu. Gerçekte ise iflaslar, kalıcı istikrarın sigortasıdır. Etkin olmayan şirketler elenir ve sermaye daha etkin alanlara kayar. Oysaki 2008 krizinde zayıf şirketler de adeta cam fanusa alındı.

2008 krizini, 1980’den beri küresel ekonomiye hakim parasalcı politikalar getirmişti. Ekonomide parasalcı yaklaşım, adeta finans sektörü üstüne politikalar oluşturulmasına ve bir dünya kurulmasına neden oldu ve reel sektör ile finans sektörü arasında denge bozuldu. Spekülatif piyasa oluştu.

Faiz sermayenin getirisidir. Eksi reel faiz sermaye erozyonu demektir. Bu nedenle eksi faiz başlayınca, sermaye spekülatif alanlara kaydı. Kripto para oluştu. Eksi reel faiz yatırımları artırdı ve fakat bu yatırımlar reel maliyet hesapları yapamadıkları için kırılganlık da arttı.

Özetle; Bugünkü küresel ekonomik sorunların, önce enflasyonu sonra şimdi yaşadığımız düşük büyümeyi ve yoksulluğu eksi reel faiz tetikledi.

Eğer 2008 krizinden sonra Dünya iktisat politikalarında, sektörel denge ve reel faiz politikalarına ağırlık verseydi, bu günlere gelmezdik.

Dolar aşırı kırılgan oldu.

Dolara güven düşünce, birçok merkez bankası rezerv para olarak altına yöneldi.

Kripto paralar da, bütün kuralları dışlayan ve spekülatif piyasanın gün yüzüne çıkan kısmıdır.

Söz gelimi Çin’de kripto para 2021'de yasaklanmasına rağmen yatırımcıların, WhatsApp'ın muadili WeChat ve Telegram gibi programlar üzerinden kripto para farklı yöntemlerle borsalarda işlem yapmayı sürdürdüğü anlaşılıyor.

Dünya yeni para birimi arayışına girdi.

Dünya yeni para sistemi nasıl olmalıdır? Altın standardına bağlı bir para sitemine dönmek doğru olmaz. Çünkü altın fiyatları uzun dönemde aşırı değişkendir.

Yeni para sistemi için İMF’ Özel çekme hakları (SDR) bir kriter olabilir.. SDR, genelde bir hükümetin, diğerinin merkez bankasından onun ulusal parasını çekmesine olanak veren bir haktır.

Her şeyden önce, dünya para sistemini tek başına dolara bağımlı olmaktan çıkarmak gerekir. Dünya para birimini beş para birimine göre oluşan bir sepete göre düzenlemek gerekir.. Bu sepette yer alacak her paranın oranı, ülkelerin GSYH’sı ve fert başına gelir düzeyine göre ağırlıklı olarak düzenlemek gerekir. Böyle bir sepete bağlanacak dünya para sistemi daha güvenli ve istismara imkan vermeyecek bir sistem olacaktır

Çoklu para sepetine bağlı para sistemine geçildikten sonra, on yıllık bir hazırlıkla Dünya Merkez Bankası kurulmalıdır.