Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan KÖİ projelerinin Hazine’ye yükünün sıfırlanacağını dile getirdi. Dünya Bankası ise “Türk Lirası’nın değer kaybı dolar garantili KÖİ projelerinin bütçeye yükünü öngörülenin çok üzerinde artıracak” ifadelerinde bulundu.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan önceki akşam yaptığı açıklamada “2024 yılında Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) projelerinin Hazine’ye olan yükünün neredeyse sıfırlanacağını” söyledi ancak Dünya Bankası’nın son raporu uyarılarla dolu. Dünya Bankası Türkiye ile ilgili son raporunda TL’nin değer kaybetmesinin Kamu Özel İşbirliği projeleri ile ilgili yükümlülükleri artıracağını vurguladı.
ÖNGÖRÜLERİ AŞACAK
“KÖİ projelerinin garantileri dolar üzerinden, oysa bu projelerin kullanım ücretleri lira bazında yükseliyor. Yükümlülüklerin hayata geçmesi ile bu projeler Türkiye’nin mali dengeleri üzerinde baskı oluşturuyor” denilen raporda, Türkiye’nin kamu özel sektör işbirliği projelerinde yatırım portföyünün 77.9 milyar dolara ulaştığı, bunun gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 10.3’ü’ne karşılık geldiği belirtildi.
Raporda projelerin liranın değer kaybı ile bütçe üzerindeki yükünün çok daha artacağı şu verilerle ortaya kondu:
“KÖİ sözleşmelerinde devletin kontratla sabitlenmiş kullanıcı sayısı garantileri ve döviz kuru kaybından kaynaklanan fark ödemeleri ile leasing ödemelerinin kamu maliyesi üzerinde oluşturduğu baskı giderek artıyor. 2019’de KÖİ ödemelerinin merkezi bütçe içindeki payı yüzde 1.2 iken, bu oran 2022’de yüzde 2.4’e çıktı. Lira’da yaşanan keskin değer kaybının bütçe üzerindeki KÖİ yükünün resmi projeksiyonların oldukça üzerinde olacağı görülüyor.“
YÜKÜMLÜLÜKLER ARTIYOR
Raporda artan yükün kamu bankaları ve kamu kurumlarına sermaye desteği verilmesi ihtiyacını da ortaya çıkardığı belirtildi. Parasal gevşeme risklerinin kısa vadede mali hareket imkânını daralttığı belirtilen raporda TL’deki değer kaybının döviz cinsi borç stokunu artırdığına, borçlanma maliyetlerini yükselttiğine ve KÖİ projelerinin garantilerinin getirdiği yükümlülükleri artırdığına vurgu yapıldı.
YAPILANDIRILAN KREDİLERLE RİSKLER BÜYÜYOR
Raporda, kamu özel sektör projelerinin bankaların üzerindeki riski de artırdığına vurgu yapıldı. Makro finansal gelişmeler nedeniyle kredi yapılandırmalarının arttığı belirtilen raporda TL’deki değer kaybının belirli sektörlerde bilançolar üzerinde yük oluşturduğu ifade edildi. Bu sektörler enerji, inşaat ve turizm olarak sıralandı. Raporda, 2021’in üçüncü çeyreğinde bazı KÖİ projelerinin ve büyük şirketlerin kredi yapılandırmalarının bankaların varlık kalitesine dair riskleri artırdığı ifade edildi.
Ülkemizde gerçekleştirilen KÖİ projelerinde 4 farklı KÖİ modeli kullanılmakta. Bu modeller arasından en çok kullanılanı 123 projeyle Yap-İşlet-Devret geliyor. İkinci sırada ise 111 projeyle İşletme Hakkı Devri, 18 projeyle Yap-Kirala-Devret ve 5 projeyle Yap-İşlet modelleri takip etmekte. İşte o projeler arasında 1915 Çanakkale Köprüsü, Osmangazi ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü bulunuyor.
