Teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte, dijital ortamlar, çocukların sosyalleşme biçimlerini derinden değiştirdi. Artık çocuklar, arkadaşlarıyla sadece okulda veya sokakta değil, sanal dünyalarda da etkileşimde bulunuyor. Dijital oyunlar, sosyal medya platformları ve mesajlaşma uygulamaları, çocukların sosyal becerilerini şekillendirirken, bu değişimlerin olumlu ve olumsuz etkileri üzerine bilimsel tartışmalar da artıyor.
DİJİTAL SOSYALLEŞME: ÇOCUKLAR NASIL İLETİŞİM KURUYOR?
Günümüz çocukları, geleneksel yüz yüze iletişim şekillerinin yanı sıra, dijital ortamlar aracılığıyla da sosyalleşiyorlar.
Çevrimiçi oyunlar, çocuklar için hem eğlenceli hem de sosyal bir etkinlik haline gelmiş durumda. Oyunlar, çocuklara yalnızca eğlenceli bir deneyim sunmakla kalmıyor, aynı zamanda işbirliği yapma, problem çözme ve takım çalışması gibi becerileri de kazandırıyor.
Örneğin, Fortnite ve Minecraft gibi popüler oyunlar, milyonlarca çocuğun sanal dünyalarda arkadaşlarıyla etkileşimde bulunmasına olanak sağlıyor. Oyun içi sohbetler ve sesli iletişim, oyuncuların birbirleriyle fikir alışverişinde bulunmalarını ve bağ kurmalarını sağlıyor.
Sosyal medya platformları da çocukların dijital sosyalleşmesinde önemli bir rol oynuyor.
Instagram, TikTok ve Snapchat gibi uygulamalar, çocukların kendilerini ifade etmelerini, arkadaşlarıyla iletişimde kalmalarını ve çeşitli içerikler paylaşmalarını sağlıyor. Çocuklar, bu platformlar aracılığıyla yeni arkadaşlar edinip sosyal çevrelerini genişletebiliyorlar. Ayrıca, dijital ortamlar, dünya çapında arkadaşlıklar kurmayı da mümkün kılıyor, bu da çocukların farklı kültürlerle tanışmalarına ve daha geniş bir perspektife sahip olmalarına yardımcı olabiliyor.
OLUMLU YÖNLER: DİJİTAL DÜNYANIN SAĞLADIĞI FIRSATLAR
Sosyal becerilerin gelişimi, dijital ortamlarda yapılan etkileşimler sayesinde destekleniyor. Özellikle pandemi sürecinde, dijital platformlar çocukların arkadaşlarıyla iletişimde kalmasını sağladı ve yüz yüze görüşme imkanı bulamayan çocuklar için büyük bir rahatlık sundu.
Dijital ortamlar, engelli çocuklar için de sosyalleşme fırsatları oluşturuyor. Örneğin, hareket kısıtlaması olan bir çocuk, çevrimiçi oyunlar veya sosyal medya sayesinde arkadaşlarıyla iletişimde kalabiliyor.
Ayrıca, sosyal yetkinliklerin kazanılması ve duygusal zekanın gelişmesi gibi olumlu etkiler de gözlemleniyor.
Çocuklar, dijital ortamlar üzerinden farklı insanlarla etkileşime girerek, farklı bakış açıları kazandıkça empati geliştirebiliyorlar. Bununla birlikte, çevrimiçi oyunlar gibi dijital etkinlikler, çocuklara stratejik düşünme, problem çözme ve işbirliği yapma gibi beceriler kazandırabiliyor.
Dr. Selin Yıldız, çocuk psikolojisi uzmanı, dijital sosyalleşmenin olumlu yönlerini şu şekilde açıkladı:
"Dijital dünyada etkileşimde bulunmak, çocukların farklı sosyal beceriler kazanmalarını sağlıyor. Özellikle dijital oyunlar, çocukların takım çalışması ve işbirliği yapma becerilerini geliştirebiliyor. Ayrıca, sanal ortamlar, fiziksel engelleri aşarak çocukların daha fazla sosyal fırsata erişmesini sağlıyor."
OLUMSUZ YÖNLER: DİJİTAL SOSYALLEŞMENİN RİSKLERİ
Ancak dijital sosyalleşmenin de olumsuz etkileri bulunmakta. Özellikle, aşırı ekran süresi çocukların gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir.
Uzmanlar, aşırı dijital etkileşimin çocukların fiziksel aktivite eksikliklerine yol açabileceğini ve bu durumun obezite, duruş bozuklukları ve görme sorunları gibi sağlık problemlerine neden olabileceğini belirtiyorlar. Ayrıca, dijital ortamda geçirilen zaman arttıkça, çocukların gerçek dünya ile etkileşimleri azalabilir, bu da yüz yüze iletişim becerilerinin gelişmesini engelleyebilir.
Siber zorbalık da dijital sosyalleşmenin olumsuz etkilerinden biridir. Çocuklar, sosyal medya ve çevrimiçi oyunlarda siber zorbalığa maruz kalabiliyorlar. Anonimlik, dijital ortamda kimliklerin gizli tutulabilmesi, zorbalığı teşvik edebiliyor ve mağdurlar üzerinde ciddi duygusal ve psikolojik etkiler yaratabiliyor. Ayrıca, dijital dünyada kimlik hırsızlığı, kişisel bilgilerin çalınması ve çevrimiçi tehditler* gibi güvenlik riskleri de çocuklar için büyük bir tehdit oluşturuyor.
Prof. Dr. Ahmet Kara, dijital güvenlik ve çocuk gelişimi üzerine çalışan bir uzman, dijital sosyalleşmenin risklerine dikkat çekiyor:
“Çocukların dijital dünyada geçirdiği süre arttıkça, fiziksel ve psikolojik sağlıkları da riske girebilir. Ayrıca, siber zorbalık ve kişisel güvenlik sorunları da ciddi birer tehdit oluşturuyor. Bu nedenle, dijital ortamda sosyalleşme, ebeveynlerin ve eğitmenlerin denetiminde olmalı.”
DİJİTAL SOSYALLEŞME VE ÇOCUKLARIN SOSYAL GELİŞİMİ
Dijital sosyalleşme, çocukların sosyal gelişimini derinden etkileyebilir. Empati, işbirliği ve iletişim becerileri dijital ortamda yapılan etkileşimlerle geliştirilebileceği gibi, bu becerilerin kaybı da söz konusu olabilir. Yüz yüze iletişimin yerini dijital etkileşimler aldıkça, çocukların duygusal zekaları ve sosyal bağ kurma becerileri zayıflayabilir. Bununla birlikte, dijital ortamlarda çocuklar, kimliklerini daha rahat ifade edebiliyor ve farklı topluluklara katılabiliyorlar, bu da onların daha geniş bir sosyal çevreye sahip olmalarını sağlayabilir.
Dijital sosyalleşmenin çocukların gelişimi üzerindeki etkisi, nasıl bir ortamda etkileşimde bulunduklarına, bu ortamın nasıl denetlendiğine ve dijital araçların nasıl kullanıldığına bağlı olarak değişir. Ebeveynlerin ve öğretmenlerin rehberliği, çocukların dijital dünyada sağlıklı bir şekilde sosyalleşmelerini destekleyeceği bildirildi.
DİJİTAL DÜNYADA SAĞLIKLI SOSYALLEŞME
Dijital sosyalleşme, çocukların hayatlarının ayrılmaz bir parçası haline geliyor. Bu süreç, onlara yeni fırsatlar sunduğu gibi, aynı zamanda önemli riskler de taşıyor.
Ebeveynlerin ve eğitimcilerin sorumlu dijital alışkanlıkları teşvik etmesi, çocukların sağlıklı bir şekilde dijital ortamlarda sosyalleşmelerini sağlayabilir. Bu dengeyi kurarak, çocukların sosyal gelişimini dijital dünyada da desteklemek mümkün olacağı bildirildi.
