Crush sendromu deprem sonrasında en fazla can kaybına neden olan durumlardan biri. Crush sendromu deprem sonrasında ezilme sendromu olarak da bilinmektedir.Peki, Depremlerde crush sendromu ne anlama geliyor? Crush sendromu nedir?
Merkez üssü Kahramanmaraş’ta gerçekleşen ve beraberinde 10 ili de kapsayan deprem felaketinin ardından deprem sonrası crush sendromuna dikkat çekiliyor. Crush sendromu ezilme sendromu olarak da bilinen bir durum olup ölümle sonuçlanabilmektedir. Peki, crush sendromu nedir?
CRUSH SENDROMU NEDİR?
Crush Sendromu kısaca ezilme nedeniyle yaralanma, uzun süreli sıkışma ve hareketsizlik nedeniyle ortaya çıkıyor.
Bu durumlarda hastada doku zedelenmesi ve kas nekrozu meydana geliyor. Kasların çok fazla ezilmesi nedeniyle tedavi edilmemesi durumunda ölümle sonuçlanabilir.
Hastalığın ölüme neden olmasındaki en büyük nedenler ileri derecede hipovolemik şok, hiperkalemi, hipokalemi, metabolik asidoz, akut myoglobulinürik böbrek yetmezliği ve kompartman sendromu olarak ön plana çıkıyor. Yara alan ve ezilen kaslardaki azot oksite bağlı damar genişlemesi, hiperkalemi ya da hipokalemi ile hızlanarak tüm dolaşım sistemini olumsuz etkiler.
CRUSH SENDROMU BELİRTİLERİ NELER?
Crush sendromu olan kişilerde kahverengi idrar, ödem, halsizlik, aritmi ve düşük tansiyon en fazla oluşan semptomlardır.
Göçük altından kurtulan kişi başta sağlıklı gözükebilir. Ancak potasyum (K) ve ezilen doku proteinlerinin kana karışması; böbrek, kalp ve akciğer gibi organları etkilemesiyle bir süre sonra kan basıncında düşme, solunum yetmezliği ve ölüm meydana gelir.
CRUSH SENDROMU NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Crush sendromunda ilk başvurulan yöntem kandaki sıvı oranını arttırmaktır (saatte 1 litre hızla). Potasyum değerinin düşürülmesi ve fasiotomi yaygın bir tedavi yöntemidir. Diyaliz ise diğerlerine göre daha az yaygın bir tedavidir.
Crush Sendromunun Birinci Aşama Tedavisi:
Crush Sendromunun genel ve böbrekler üzerine olumsuz etkilerini önlemek için çok erken ve hızlı davranmak gerekir. Crush sendromu tedavisinde bahsedilen örnek tedavi ise şöyle,
1. Yıkıntı altında kalmış bir insanın serbest bir ekstremitesini gördüğünüzde saatte 1,5 litre gidecek hızda izotonik NaCl solusyonu takınız.
2. Vücudunun tamamen serbestleştirilmesi için 45 ile 90 dakika geçebilir. Bu aşamada da solüsyonu uygulamayı sürdürünüz.
3. Hastayı yıkıntıdan çıkarınca öncelikle idrar çıkarıp çıkarmadığını bakınız. Bu amaçla Foley kateteri takınız.
4. İdrar çıkaramayan hastalarda öncelikle hipovolemi bulgularını (kan basıncı düşüklüğü, filiform nabız, soğuk terleme...) arayınız. Bulgular varsa en uygun solüsyonları (kanamalı hastalarda kan, plazma, izotonik NaCl) kullanarak hipovolemiyi tedavi ediniz. İdrar çıkarmamakta ise, hastaya tüm çıkardığı sıvılardan yaklaşık 1000-1500 ml daha fazla sıvı veriniz. Serum elektrolitlerine bakma olanağı bulunmayan durumlarda kesinlikle potasyum içeren solüsyonları uygulamayınız.
5. Yıkıntıdan çıkarıldıktan sonra, az miktarda bile idrar akımı saptanan hastalarda bir sağlık kuruluşuna gidene dek mannitol-alkali diüretik tedavisine başlayınız. Bu tedavi hiperpotasemi ve akut böbrek yetmezliğine karşı korunmada çok etkindir.
Crush sendromu akut tubuler nekroza yol açarak ölüme neden olabilir. Bu tabloda hasta önce oligürik bir dönemden geçer; çoğu kez 1-3 haftalık süre sonunda tubuluslarda regenerasyon başlar, idrar miktarı giderek artar, hasta poliüriye girer ve iyileşir. Crush sendromunun tedavisinde amaç hastayı bu süre boyunca hayatta tutmaktır. Tedavi oligürik dönem ve poliürik dönem tedavisi olarak ikiye ayrılır.
