On bir ili etkileyen depremlerde yıkımın kentlerdeki bazı bölgelerde yoğunlaşması dikkat çekti. soL''dan Emre Alım''ın haberine göre; birçok ada ve parselde çeşitli yıllarda veya farklı tekniklerde yapılmış binaların neredeyse tamamının yerle bir olduğu görüldü. Yapı ve zemin ilişkisinin önemini ortaya çıkaran yıkımların ardından gözler kamuda ve yerel yönetimlerde kaç jeofizik mühendisinin istihdam edildiğine çevrildi.
2013 yılında çıkarılan imar yasası ile jeofizik mühendislerinin sorumluluk alanları daraltıldı. Rapor onay ve kontrol yetkileri mühendislerden alınarak yerel yönetimler ile yapı denetim şirketlerine verildi. Zemin ve temel etüt raporlarında birçok eksik ve hatalı denetime yol açan uygulamaya Jeofizik Mühendisleri Odası (JMO) itiraz etti.
''ZEMİN ETÜDÜ VE KONTROLLER YAPILMIYOR''
Meslek kuruluşlarının devre dışı bırakıldığını altını çizen Jeofizik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Şevket Demirbaş, mevcut uygulamanın yarattığı risklere işaret etti: "Ön incelemenin ardından yerel yönetimlerdeki jeofizik mühendisinin de kontrol etmesini yani çift inceleme yapılmasını istiyorduk. Hükümetin odalara karşı tutumundan dolayı rapor onayları zorunluluktan çıkarıldı. Sadece ''Jeofizik mühendisiyim'' yazılı bir taahhütname isteniyor. Bu kişilerin gerçekten mühendis olup olmadığı bilinmiyor."
Yıkılan binalarda tek sorumluluğun müteahhitlerde olmayabileceğini hatırlatan Demirbaş, "Şu anda raporlar ortaya çıkmadan kimin nerede suçlu olduğunu da bilmiyoruz. Gerçekten müteahhit mi, yapı denetimleri mi, yerel yönetimler mi? Çoğu yerde zemin etütleri ve inşaat kontrollerinin yapılmadığını duyuyoruz." dedi.
BELEDİYELER YANIT DAHİ VERMEDİ
Yapının depreme karşı dayanıklılığında hayati öneme sahip zemin etüdü raporlarının birçok belediyede kontrol edilmediğini aktaran Demirbaş, bu işlemi gerçekleştirecek mühendis sayısına ilişkin bilgi taleplerinin de yanıtsız kaldığını söyledi: "2020 yılında tüm belediyelere yazı yazdık, jeofizik mühendisi sayısını istedik. Bazı belediyelerden ''yok'' yanıtı geldi, bazıları dikkate bile almadı. Birebir konuştuklarımız da ''haklısınız'' diyor ancak istihdam etmiyor."
84 MİLYON İÇİN 750 MÜHENDİS ÇALIŞIYOR
JMO''dan alınan verilere göre tüm Türkiye''de zemin etütleri içerisinde çalışan doğrudan ve dolaylı 750 jeofizik mühendisi bulunuyor.
soL''un ulaştığı bilgilerde ise yapı sayının ve nüfusunun en fazla olduğu ilçelerde dahi sınırlı sayıda yer bilimci istihdam edildiği görülüyor.
1986''dan beri alım yapılmayan kadro var
Onlarca il belediyesinde, Devlet Su İşleri''nin 7 bölge müdürlüğünde, AFAD''ın 27 il müdürlüğünde ve Karayolları Genel Müdürlüğü''nün 18 bölge müdürlüğünün 12’sinde jeofizik mühendisi bulunmuyor. Karayolları Genel Müdürlüğü''nde bazı kadrolara 1986’dan beri alım yapılmadığı biliniyor.
Eksik istihdam üniversitelerin jeofizik mühendisliği bölümlerine olan rağbeti de azalttı. 2023 yılında 5 üniversite için açılan 136 kontenjanın sadece 89''u dolarken, 57''si boş kaldı.
''MESLEĞİMİ HAKKIYLA YAPABİLECEĞİM BİR DÜZEN YOK''
Jeofizik mühendisliği bölümünden geçtiğimiz yıl mezun olan Hazal Sultan Öztürk, aylardır sonuç alamadığı iş arama sürecini anlattı:
"Yaklaşık altı aydır iş arıyorum. Mesai haline gelen bu süreçte iş arama platformlarının arama butonuna mesleğimi yazdığımda ''aradığınız kriterde iş bulunmamıştır'' yazısıyla karşılaşıyorum. Bir dizi belediye ve İBB’ye genel başvuru yaptım fakat dönüş dahi alamadım. Zemin firmalarıyla yaptığım iş görüşmelerinde ise korkunç çalışma şartları ve işimin dışında iş tanımları ile karşılaştım. Örneğin asgari ücret teklif edilen işlerde yol yok, yemek yok ama sağ olsunlar sigorta var. Deprem öldürmez bunu biliyoruz. Buna rağmen yapabileceğim çok şey varken mesleğimi hakkıyla yapacağım bir düzen olmadığı için çok üzgün ve öfkeliyim."
İLK ADIM TUNCELİ BELEDİYESİ''NDEN
Kahramanmaraş ve Hatay merkezli depremlerin ardından harekete geçen ilk yerel yönetim Tunceli Belediyesi oldu.
Belediye bünyesinde bölgesel depremler ve yer davranışına ilişkin veri ölçebilecek bir birimin kurulması için hazırlıklara başlandı. Bu birimde jeofizik mühendislerinin istihdam edilmesi planlanıyor.
