Demokraside düşüş yoksulluk yarattı

2022 Dünya Eşitsizlik Raporu “World İnequality Report 2022”ye göre, Dünyada gelir ve servet dağılımında eşitsizlik çarpıcı derecede arttı.

*Küresel Gelir eşitsizliği; Satın Alma Gücü Paritesi (PPP) olarak dünya nüfusunun en zengin yüzde 10'u, küresel gelirlerin yüzde 52'sini alıyor. Buna karşılık dünya nüfusunun yüzde 50'si küresel gelirin yalnızca yüzde 8'ini alıyor.

*Küresel Servet eşitsizliği; Dünyanın en zengin yüzde 10’u küresel servetin yüzde 76'sına sahiptir. Buna karşılık Dünya nüfusunun yüzde 50’si küresel servetin yalnızca yüzde 2’sine sahiptir.

*Küresel Servet dağılımı; Yine dünyanın en zengin on kişisinin geliri, en fakir 3,1 milyar kişisinin gelirinden daha yüksektir.

Türkiye başkanlık sisteminden sonra hem hızlı yoksullaştı, hem de gelir dağılımı aşırı bozuldu. TÜİK verileri bu bozulmayı çok net gösteriyor.

Türkiye’de 2014 yılında nüfusun en zengin yüzde onunun gelirden aldığı pay, nüfusun en fakir yüzde onunun 11,56 katı idi. Bu fark yıllar itibarıyla arttı ve 2023 yılında 14,52 kata yükseldi.(Aşağıdaki tablo.

Sıfır ile bir arasında değişen Gini katsayısı, büyüdükçe gelir dağılımı bozuluyor demektir. TÜİK verilerine göre 2014 yılında 0,379 olan Gini katsayısı, 2023 yılında 0,419 oldu. (Aşağıdaki grafik.)

Küresel Yoksullaşmanın Nedenleri?

Küreselleşme ülkeler arasında gelir dağılımını bozdu. Digital teknoloji üreten ülkeler kazandı, diğerleri kaybetti. Söz gelimi Türkiye’de en pahalı I fon fiyatı, 17 ton buğday fiyatına eşittir.

Cari fazla veren ülkeler kazandı. Cari açık veren ülkeler kaybetti ve yoksullaştı.

Küreselleşme ile sermaye hareketleri hızlandı; Buna karşılık emek hareketleri tersine kısıtlandı. Sermaye ihraç eden ülkeler kazandı.

Küresel düzeyde finansal sektör ile reel sektör arasındaki denge, reel sektör aleyhine bozuldu. Sermaye piyasasında spekülasyon arttı.

Öte yandan ülkelerin kendi içinde de gelir dağılımı bozuldu. Ülkeler içinde gelir dağılımının bozulmasının nedenleri arasında, demokraside düşüş ve yolsuzluk öne çıkıyor.

Açıklanan yolsuzluk endekslerinden bunu anlıyoruz. Demokraside düşüş ise son on beş yılda daha hızlı oldu. Aslında yolsuzluğun artmasının nedeni de demokraside düşmedir. Zira otokratları denetim imkânları sınırlandığı için ve hükûmeti frenleyecek mekanizmalar çalışmadığı için yolsuzluklar arttı. Freedom House; Dünya Özgürlükler Evi raporunda,

“2005 yılında dünya nüfusunun yüzde 46’sı insan hakları ve siyasi özgürlükler açısından özgür statüde iken, 2021 yılında bu oran yüzde 20,3’e geriledi” deniliyor.

Yine 2005 yılında sivil haklar ve siyasi özgürlükler açısından dünya nüfusunun yüzde 17,9’u özgür olmayan statüde iken, 2021’de bu oran yüzde 41,3’e yükseldi.

Türkiye neden yoksullaştı;

Türkiye 2003 yılından beri yoksullaşıyor. Bunun ilk nedeni 2003 yılından bugüne kadar 730 milyar dolar cari açık vermemizdir. Cari açık kaynak ve servet çıkışı demektir. Dış borçla finanse edildiği için faiz maliyeti de üstüne biniyor. Daha çok kaynak çıkıyor. Ama uzun vadede halk aşırı yoksullaşıyor.

İkinci nedeni, başkanlık sistemidir. Türkiye ohal ve başkanlık sisteminin yasalaşması ile 2017 yılında kısmen özgür statüden, özgür olmayan ülkeler statüsüne geriledi.

Freedom House 2024 raporunda, Türkiye demokraside en hızlı düşen ülkeler arasında, Nikaragua, Nagorno, Libya, Tanzanya’dan sonra beşinci sırada yer aldı. (Aşağıdaki grafik.)Bu sıradan hiç rahatsız olmuyor musunuz? Olmuyorsanız daha çekeceğiniz var demektir.

Türkiye eğer tekrar demokrasiye ve parlamenter sisteme geçmez ise halk daha çok yoksullaşacaktır. Çünkü;

1. Devlet imkânları Cumhur İttifakı daha çok yararlanıyor.
2. Kamu harcamalarında denetim zayıfladı.
3. Hükûmeti frenleme mekanizmaları kaldırıldı. (Meclis hükûmetin yanlışlarına engel olamıyor.)
4. Güven sorunu oluştu, doğrudan yabancı yatırım sermayesi gelmiyor yerli sermaye çıkıyor.
5. Kayıt dışı ekonomi önlenemiyor. MB ödemeler bilançosunda bu sene Ocak-Eylül 9 ayda kaynağı belirsiz 20,7 milyar dolar döviz çıktı.

Türkiye bunları tartışmıyor. Medya, MB faiz düşürecek mi, düşürmeyecek mi peşinde. Halk dolar ne oluru tartışıyor. Hükûmet algı yaratmak peşinde. Muhalefet Cumhurbaşkanının sözlerini yorumlamaktan, geleceğimizi tartışamıyor. Bu akıl tutulmasından kurtulmazsak, geleceğimiz iyi değil.