Halk arasında göz tembelliği olarak bilinen ambliyopi; göz ile beynin aynı anda çalışamamasına bağlı olarak gelişen görme kaybıdır. Göz tembelliği gözlerin dengeli olarak kullanılamaması durumlarında ortaya çıkar. Göz tembelliğinin 3 ana etkeni var. Bunlar şöyle:
Katarakt
Göz içi lensinin şeffaf yapısının bozulması durumudur. Bu tip göz tembelliği çok hızlı gelişir, bu nedenle geç kalınmadan cerrahi olarak tedavisinin yapılması gerekir. Çocuklarda yaygın olarak görülen hastalık kalıtsal sebeplere de bağlı olabilir. Ailesinde göz tembelliği olan ebeveynlerin çocuklarını erken yaşta muayene ettirmesi gereklidir.
Şaşılık
Tedavi edilmediğine kalıcı hale gelen şaşılık, göz tembelliğinin ortaya çıkmasında da rol oynar. Beyne görüntüyü iletemeyen göz nedeniyle sağlıklı olan diğer göz kullanılır. Bu durumda kullanılmayan gözde tembellik meydana gelir.
Gözün kırma kusurları: Miyopi, hipermetropi ve astigmatizm gibi kırma kusurları gözün tembelleşmesine neden olmaktadır.
NASIL ANLAŞILIR?
Göz tembelliğinin anlaşılmasında öncelikle anne ve babalarının iyi birer gözlemci olması gerekmektedir. Çocuklarının fiziksel durumlarının yanında davranışsal durumlarındaki değişimlerini de hızlıca fark etmeleri tedavide geç kalınmaması açısından önemli. Bu durumda akla şunları gelmesi gerekiyor.
Koordinasyon gerektiren işlerde zorlanıyorsa,
Gözlerini kısarak bakıyorsa,
Sürekli gözlerini kısarak bakmasına bağlı olarak sıklıkla başı ağrıyorsa vakit kaybetmeden mutlaka bir göz doktoruna başvurulmalı.
Çocuğunuz gözlerini sık sık kırpıyorsa,
Objelere çok yakından ya da yan bakıyorsa,
Dikkati çabuk dağılıyor, konsantrasyon eksikliği yaşıyorsa,
Göz tembelliği olan çocuklar algılama problemi yaşamakta. Buna bağlı olarak özellikle okulda yaşadıkları sorunlar nedeniyle sosyal gelişimleri olumsuz yönde etkilenmektedir. Bunun için çocuklara periyodik düzende göz muayenesi yaptırılmalıdır.
TEŞHİSİ NASIL YAPILIR
Çocuklarda göz tembelliğinin belirgin bir belirtisi yoktur ve hastaya bakıldığında her şey normal görünür. Teşhis ancak iki gözün muayene edilip görme farkının bulunmasıyla konulabilir. Küçük çocuklarda göz muayenesinin zor olması nedeniyle doktor, çocuğun bir gözünü kapatıp diğerini açık bırakarak görme farkını teşhis edebilir. Çocuğun açık olan gözünde görme zayıflığı varsa bundan rahatsız olur ve kapatılmış olan gözüyle bakmaya çalışır.
ERKEN TANI
Göz tembelliğinin tedavisinde erken tanı ve müdahale büyük bir öneme sahip. Çocuklarda ilk göz muayenesi doğumdan hemen sonra yapılmalı. Eğer gözleri sağlıklıysa 3-4 yaşına kadar ikinci muayene tekrar yaptırılmalıdır. Muayene sırasında göz bozukluğu tespit edilip tedaviye başlanırsa ilerleyen dönemde oluşabilecek göz tembelliğinin önüne geçilmiş olur. Böylece çocukların sosyal ve okul hayatındaki başarısızlıkları engellenir.
TEDAVİ MÜMKÜN MÜ?
Tedavide öncelik, sorunun neden kaynaklandığını anlamak ve sorunu ortadan kaldırmak. Numaralı gözlükle çocuktaki odaklanma sorunu düzeltilmeye çalışılır. Gözlüğün yeterli gelmemesi durumunda ise kapatma tedavisi uygulanır. Sağlıklı gözün kapatılarak tembellik olan göz kullanılmaya teşvik edilir. Tedavide başarılı olunsa bile kalıcılığı sağlamak amacıyla bir süre daha kapatma yöntemi uygulanmaya devam edilir. Bu süreçte çocuklara mutlaka boyama yaptırarak ve resim çizdirerek çocuğun hem nesnelere odaklanması hem de oyalanması sağlanır. Kapatma tedavisinin süresi çocuğun yaşı ve tembelliğin derecesine göre belirlenir.
Şaşılık ve kataraktın göz tembelliğine neden olduğu durumlarda ise cerrahi müdahaleye başvurmak gerekmektedir.
