Şehrivan Gazetesi’nden yer alan habere göre; Van YYÜ Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdulaziz Kardaş, 8 Mayıs 1929 tarihinde 50 bin lira sermaye ile idare merkezi Van olan ‘Van Millî İktisat Bankası’ kurulduğunu ortaya çıkardı.
Kardaş, Van’ın kendi bankasını yörenin önde gelen isimlerinin oluşturduğu bir heyet ile kurduğunun altını çizdi.
NASIL KURULDU, NEDEN KAPANDI?
Bakanlar Kurulu Kararnamesiyle hayata geçirilen bankanın kuruluş ve kapanış sürecini anlatan Prof. Dr. Abdulaziz Kardaş, şu ifadeleri kullanıyor:
“Nihayette çıkarılan Bakanlar Kurulu Kararnamesiyle 50 bin lira sermayeli, 25 yıl müddetle hizmet verebilecek bir banka kurmayı kararlaştırıyorlar. Bunun bütün tüzüğünü, yönetmeliğini hazırlayıp Bakanlar Kurulu’na gönderiyorlar ve 17 Nisan 1929’da Bakanlar Kurulu tarafından kabul ediliyor.
Mustafa Kemal Atatürk’ün de imzası var. Bu şekilde Van Millî İktisat Bankası kuruluyor. Banka; esnafa, halka kredi sağlamaya çalışıyor. Ama o dönemde büyük bir dayanışmayı da ön plana çıkarıyor. Düşük bir sermayeyle de kuruluyor. Bankayı kurmaya teşebbüs edenler taahhüt ettikleri 50 bin liranın sadece 12 bin 500 lirasını buluyorlar. Nüfus az, elde avuçta bir şey yok.
Siyasi ve sosyal gelişmeler bankanın taahhüt ettiği sermayeyi temin edememesine neden olmuş ve büyük gayretlerle kurulan banka 18 Mart 1931’de Bakanlar Kurulu kararıyla kapatılıyor” şeklinde konuştu.”
“VAN NÜFUSU 70 BİNDEN 7 BİNLERE DÜŞTÜ”
Kardaş, bankanın kurucularını ise şöyle sıralıyor:
“Van Millî İktisat Bankası’nın kurucuları şunlardır:
Vanlı Tayyarzade Şükrü,
Tayyarzade Hüsnü,
Tayyarzade Bilâl,
Çilingirzade Mehmet,
Poyazade Abdurrahman,
Çakıcızade Vasıf,
Bitlisli Osman,
Altaylızade Hüsamettin,
Altaylızade Kadir,
Eğinlizade Mustafa Naci,
Mollazade Nuh,
Siirtli Hacı Musazade Hüseyin,
Siirtli Mustafazade Mustafa,
Hakkârilizade Salih,
Amiklizade Süleyman efendilerle Van Özel İdaresi ile Van Memurlar Kooperatif Şirketi.
Van Millî İktisat Bankası’nın Vanlı kurucularının çoğunun torunları günümüzde kentin ileri gelenleri arasında yer almaktadır”
Kardaş, sözlerine şöyle devam ediyor:
“Van’ın yeniden toparlanması ve ayağa kalkması çok kolay olmamıştır. Çünkü Birinci Dünya Savaşı’nda sadece Van merkezde 70 bin kişi yaşarken, savaş bittikten sonra 1927’de yapılan nüfus sayımına göre Van’da 6 bin 981 kişi yaşamaktaydı. Van adeta küçük bir köye dönüşüyor.
Böyle bir yeri onarmak, kalkındırmak, köy görünümünde olan bu yeri kent konumuna getirmek için birtakım şeylerin gerçekleşmesi lazımdı. Ticaret, madencilik, inşaat faaliyetleri, tarım, hayvancılığın gelişmesi lazımdı.
Dolayısıyla bu aşamada fakir ve elinde neredeyse hiçbir şey olmayan halk bu faaliyetleri tek başına yürütemiyordu. Devletin de desteğiyle ve Van’ın ileri gelenleri ile çevre illerin zenginleri bir araya gelip büyük bir dayanışmayla bir fon kuruyorlar. Bunun bir yerel bankaya dönüşmesi için çaba harcıyorlar.”
