ORD. Prof. Dr. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Milli Mücadele’nin başlangıcından sonuna kadar Yozgat ve Ankara’da bulunmuş, Atatürk’ün Sivas’tan Ankara’ya gelişinde O’nu ilk karşılayan lise öğrencileri arasında yer almıştır. Büyük Millet Meclisi’nin açılışından başlayarak, küçük bir memur olarak ilk Mecliste görev yapan Hıfzı Veldet, bu arada Türkiye’nin çok önemli siyasal olaylarına ve ilk ulusal hükümetin kuruluşuna tanık olmuştur. Yaklaşık altı ay kadar Meclis’te görev yapan Hıfzı Veldet, öğrenimini tamamlamak için bu görevinden bir süre ayrılmış, iki yıl sonra (1922) yeniden Ankara’ya dönmüş ve ilk Meclis’teki eski görevine başlamıştır. İkinci ve Üçüncü Meclislerden 1929 yılına kadar Meclis’te çeşitli görevlerde çalışan Hıfzı Veldet, bu Meclislerce kabul edilen devrim yasalarının görüşülmesine ve Cumhuriyet’in kuruluşuna tanık oldu. Ord. Prof. Dr. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu’nun bu önemli anıları Cumhuriyet gazetesi tarafından ‘İlk Meclis’ başlığı altında kitap haline getirildi. Bu kitaptan Birinci Meclis’in ilk açıldığı gün ile ilgili bölümleri aktaracağız.
H H N
İlk Meclîs’in toplantıya çağrılması
İstanbul Mebusan Meclisi’nin kapatılması haberi Ankara’ya ulaşır ulaşmaz Mustafa Kemal Paşa “salahiyeti fevkaladeyi haiz bir meclisin” (olağanüstü yetkili bir meclisin) Ankara’da toplanmasına karar verdi [Mustafa Kemal Paşa İstanbul’un l6 Mart 1920’de işgalinden sonra Anadolu’da almış olduğu askeri güvenlik önlemlerini Büyük Millet Meclisi’nin açılışının ikinci günü sabahtan akşama kadar beş oturumda yapmış olduğu uzun konuşması sırasında birer birer anlatmıştır. (TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt 1, s. 8-30). ] ve bu kararını 19 Mart 1920’de aşağıdaki telgrafta görülen sivil ve askeri makamlara bildirdi.
İllere, Bağımsız Sancaklara ve
Kolordu Komutanlarına
Devlet başkentine de İtilaf Devletlerince resmi olarak el konulması, yasama, yargı ve yürütme erklerinden oluşan ulusal devlet gücünü kırmış ve Mebuslar Meclisi, bu durum karşısında görev yapamayacağını hükümete resmi olarak bildirip dağılmıştır. Şu duruma göre devlet başkentinin korunmasını, ulusun bağımsızlığını ve devletin kurtarılmasını sağlayacak önlemleri düşünüp uygulamak üzere ulusça olağanüstü yetki verilecek bir meclisin Ankara’da toplantıya çağrılması ve dağılmış olan mebuslardan Ankara’ya gelebileceklerin de bu meclise katılmaları zorunlu görülmüştür. Bunun için aşağıda bildirilen yönerge uyarınca, seçimlerin yapılmasını yurtseverliğinizden ve anlayışlılığınızdan beklerim:
