Doğu'nun Türkler, Moğollar ve İranlılar tarafından belirlenen Ortaçağ tarihini, muhtelif başlıklar altında özgün kaynaklara ve saha araştırmalarına odaklanarak ele alan Prof. Dr. Osman Gazi Özgüdenli, bu bilimsel çabasının ürününü "Ortaçağ'da Türkler, Moğollar, İranlılar" adıyla kitaplaştırdı. Bu önemli çalışmada; Orta Asya'dan Anadolu'ya kadar uzunan geniş bir coğrafyada, Ortaçağ Türk moğol ve İran tarihinin siyasi, sosyal, dini, ekonomik ve kültürel boyutlarına odaklanan toplam 22 araştırmaya yer veriliyor.
Türk tarihini Orta Asya'dan başlayarak İran coğrafyasından Anadolu'ya uzanan hareket alanındaki seyrine göre şekillenen geniş bir perspektiften ele alıp telif ve tercüme ederek tarihçiliğimiz için önemli bir zaman ve mekân aralığına kuvvetli bir ışık tutan eserde neler yok ki;
Nizâmu'l-Mulk'ün vasiyetnâmesinden Selçuklu kırsal hayatına,
Eski Türkiye Türkçesinin şekillendiği çağlarda tarih yazıcılığından Selçuklu ve Hârezmşâh hükümdarlarının Farsça şiirlerine,
Orta Asya göçerlerinin devlet kurma süreçlerinden Ortaçağ tarihinin en büyük belirleyicisi olan Cengiz Han ve Moğol İmparatorluğu'na,
Türk ad verme geleneklerinden Ortaçağ İslâm dünyasının kültür havzalarına,
İstanbul kütüphanelerindeki Farsça yazmalardan yazma kitapların mülkiyeti meselelerine uzanan birbirinden ilginç konuları Türk tarihinin Orta Asya'dan başlayarak İran coğrafyasından Anadolu'ya uzanan hareket alanındaki seyrine göre şekillenen geniş bir perspektiften ele alıp telif ve tercüme ederek tarihçiliğimiz için önemli bir zaman ve mekân aralığına kuvvetli bir ışık tutuyor.
Geniş bibliyografik bilgi ve ele aldığı tarihî olayların geçtiği coğrafyalarda uzun yıllar sürdürülen çalışma; "Selçuklu Tarihi Üzerine Araştırmalar", "Türk-Moğol Tarihi Üzerine Araştırmalar", "Dil, Edebiyat ve Kültür Tarihi Üzerine Araştırmalar", "İslâmî Yazmalar Üzerine Araştırmalar" adını taşıyan dört ana bölüm altında okura sunuluyor. Kitaptaki önelki konu başlıklarından bazıları şöyle:
*Orta Asya Göçebe Kavimlerinde Devlet Kurma Süreci *Cengiz Han ve Moğol İmparatorluğu *XIV. Yüzyıl Başlarında Tebriz'de İki Yetimhane *İlhanlılarda Hükümranlık Telâkkisi ve Hükümdar Algısı *Türkiye'de Moğol Tarihi ve Kültürü Araştırmalarının Doğuşu ve Gelişimi (1923-2017) *Taclu Hanum: Çaldıran Savaşında Osmanlılar Tarafından Esir Alındı mı Alınmadı mı? *Nizâmu'l-Mulk ve Siyâset-nâme *Selçuklu Veziri Nizâmu'l-Mulk'ün Vasiyetnamesi *Selçuklu Çağında Kırsal Hayat: Göçebeler ve Köylüler *Selçuklu Anadolusu'nda Ekmek *XII-XIV Yüzyıllarda Anadolu'da Tarih Yazıcılığı *Selçuklu Çağında Dil ve Edebiyat *Türk Ad Verme Geleneklerine Kısa Bir Bakış, Toktamış Adı Hakkında *Düşüncenin Havzaları: İslâm Düşünce Tarihinde Başlıca İlim ve Kültür Havzaları *Ortaçağ İslâm Dünyasında Bir Ok Mancınığı: Kuşkencîr *Tarihte Yazma Kitapların Mülkiyeti ve Alım Satımı
Ötüken Neşriyat Tel:(0212) 251 03 50
***
Alparslan'ın çığır açan eğitim hamlesi
Eğitimci Hasan Kutlutaş, "Alparslan Dönemi Selçuklularda Eğitim Politikaları ve Kurumları" adlı çalışmasıyla bu önemli Türk devletinin eğitim yaklaşımını mercek altına alıyor. Alparslan zamanının en dikkat çeken eğitim kurumlarından "Nizamiye Medreseleri"ne kapsamlı biçimde yer verilen araştırması hakkında Hasan kutlutaş şu değerlendirmeyi yapıyor:
"Büyük Selçuklular'ın zamanı, Türk İslam ve Dünya tarihleri yönünden birçok büyük olaylarla, dönüm noktalarıyla doludur. Bu büyük olaylar grubunun en önemlileri; askeri başarılar, yönetim ve ekonomideki yenilikler, yepyeni politik açılımlar ve eğitim-öğretim alanındaki atılımlardır.
Büyük Selçuklu Yöneticileri; arzu edilen sonuçlara ancak eğitim-öğretimle varılabileceği gerçeğini takdire şayan örnek alınası bir feraset ve basiretle kavrayarak, ülke çapında eğitim-öğretim kurumlarını yepyeni bir bakış açısı ve heyecanla ele alıp organize etmişlerdir."
Hasan Kutlutaş bu önemli araştırmasını şu 5 başlık altında topluyor:
(1) Selçuklu Sultanı Alparslan'dan önceki Türk toplumunun eğitim-öğretim durumu.
(2) Alparslan'dan ile Nizamülmülk'ün hayatları, kişilikleri ve hizmetleri.
(3) Eğitimin sosyal temelleri ve zamanın kültür düzeyi.
(4) Çeşitli yönlerde güdülen devlet politikaları.
(5) Alparslan zamanı eğitim-öğretim kurumları Nizamiye Medreseleri.
Kıssa Tadında Yayınları Tel:(0553) 718 16 96
***
HAFTANIN KİTABI:
Adalet yoksa gerisi boş...
Başarılı bir polis müdürü ve bürokrat iken FETÖ kumpasları sonucunda kendini cezaevinde bulan Hanefi Avcı, bu süreçte tanıdığı kişileri "Mahpus Arkadaşlarım / Hapishane Defterleri" adıyla kitap haline getirdi. Özgürlük ve ekmeğin adalet getiremeyeceğine dikkat çekip, "Ama adalet özgürlük ve ekmeğe giden yolu tahkim ve inşa eder" diyen Avcı, şu tespit bulunuyor:
"İnsanlık ve kâinat için en gerekli husus hiçbir tartışmaya mahal bırakmaksızın adalettir. En küçük kurum aileden başlayarak hemen her canlının yaratılıştan hak ettiği adalet bozulduğu ve tartışılmaya başlandığı her dönemde telafisi mümkün olmayan acılar yaşanmıştır. 100 yıla yaklaşan cumhuriyet tecrübemizde ve elbette daha evvelinde de adaletin tevzisi en büyük mesele olmaktan çıkartılamamıştır. Cezaevlerinin tavanları ve duvarları mazlumların, çaresizlerin, kimsesizlerin, yoksulların umutsuzluğuyla kapkara olmuş, pek çok insan onurundan, itibarından, mevkisinden edilerek itibar suikastine maruz bırakılmıştır. Şimdilerde ise sulh hukuk mahkemeleri üzerinden adalet alanında ki olağanüstü hâl devam etmektedir. Son yıllarda adaletin tecellisinde inanılmaz hadiseler yaşanmaktadır. Öyle ki hukuk bir öç alma manivelasına dönüşmüş, adalet beklemek Samuel Beckett'in Godot'unu beklemek kadar anlam kazanmıştır."
Elips Kitap Tel:(0312) 475 40 33
***
Ünalan'dan yeni albüm
Üretken karikatürist İrfan Ünalan, yeni karikatür albümü "Gülüyoruz Ağlanacak Halimiz"yi izleyicileriyle buluşturdu.
Albümünde ana teması kapitalizmi eleştiren karikatürlere yer veren Ünalan, "Tüm mazlum ülke halklarının bir gün mutlaka zalim egemen güçlerin saltanatına son vereceğine yürekten inanıyorum" diyor.
Sokak Yayınları Tel:(0216) 405 10 88
***
KÜTÜPHANEMDEN:
Bilimsel bakışla atalarımızın hayat tarzı
2014'de aramızdan ayrılan Sencer Divitçioğlu, uzun yıllardır tarihle didişen, kendi deyişiyle "tarihsel konuşmalar" yerine "konuşulan tarih" üzerinde kafa yoran bir ilim adamıydı. Geçivermiş Gelecek (1991) , Nasıl Bir Tarih? (1992) , Oğuz'dan Selçuklu'ya (1994) , Osmanlı Beyliğinin Kuruluşu (1996) , Ortaçağ Türk Toplumları Hakkında (2001) , Orta - Asya Türk İmparatorluğu VI. - VIII. Yüzyıllar (2005) , Orta-Asya Türk Tarihi Üzerine Altı Çalışma (2006) , Meta Tarih - Ege Beylikleri: Meta History - Egean Beyliks (2008) , adlı kitapları "konuşulan tarih"in ipuçlarını vermeye yetiyor. Bahsetmek istediğim kitabı "Kök Türkler"in ilk baskı tarihi 1987. Ada Yayınları'nın ardından 2. baskı 2000 yılında Yapı Kredi Yayınları tarafından yapılmış. Bu baskı ile ilgili tanıtımlarda şu ifadelere yer veriliyor:
Sencer Divitçioğlu, Kök Türkler kitabında Kök Türk tarihini bir model çerçevesinde araştırmayı deniyor. "Yalnız, göz önünde alınması gereken bir husus var" diyor yazar; "kurduğum 'tükel yeniden-üretim modeli' tarihsel değil, tarihsel bir kesitte yaşamış bir toplumun dini, siyasi ve iktisadi olgularını anlama sürecinde araç olarak kullanılan metodolojik-antropolojik bir modeldir." Divitçioğlu, kurulan modelin Kök Türk toplumunu anlamaya katkısı olsa da, onları diritmeyeceğinin altını çizerek; "(...) belki bu kitaptaki yaklaşım, okurun anlama eğilimine daha yatkın bir zemin hazırlayarak, onun Kök Türk tarihiyle ilgili ufkunu daha renklendirebilir" diyor. Kitap, okur açısından da tarihi olgulara bir model bağlamında bakabilmek için ilginç bir deneyim.
Atalarının tarihine ve köklerine meraklılar için akademik anlamda yapılmış ciddi bir çalışma.
(Ahmet Yabuloğlu)
