Denizcilik tarihinin en önemli dönüm noktalarından birini oluşturan Preveze Deniz Zaferi 483. yaşında. 1538 yılında Osmanlı Donanması ile Haçlı donanması arasında gerçekleşen deniz muharebesi, Andrea Doria komutasındaki Haçlı donanmasını imha eden Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Türk ordusunun zaferi ile noktalandı. 27 Eylül’deki büyük zafer Türk hakimiyetini başlattı.
Akdeniz’deki Türk hakimiyetini belgeleyen en önemli zaferlerden birisi olan Preveze Deniz Zaferi, Andrea Doria komutasındaki Haçlı donanmasına karşı ustalıkla yapılan bir taktik savaşıydı. Bu savaşta, denizcilik usullerine en üst seviyede vakıf kaptanlar ve kahraman leventlerin muharebe yetenekleri bütün dünya tarafından kabul görmüş ve Türk donanması büyük bir zafer kazanmıştı.
Preveze Deniz Savaşı Öncesi
1537''de, büyük bir Osmanlı donanmasını komuta eden Barbaros Hayreddin Paşa; Venediklilerden Ege ve Yunan denizlerinde bulunan Sire, Egine, Aniye, Bara, İstendil, Kerpe, Kaşot (Çoban) ve Nakşa adalarını alarak Nakşa Dükalığı''nı Osmanlı topraklarına kattı. Daha sonra yine Venediklilerin elinde bulunan Korfu Adası''nı kuşattı ve o sıralar İspanyol toprağı olan İtalyan çizmesinin güney ucundaki Calabria sahillerini tahrip etti.
Bu tehdit üzerine Papa III. Paulus Şubat 1538''de, Barbaros Hayreddin Paşa''yı durdurmak için İspanyol İmparatorluğu, Venedik Cumhuriyeti, Ceneviz Cumhuriyeti, Papalık Devleti ve Malta Şövalyeleri kuvvetlerinden Kutsal İttifak adını verdiği bir Haçlı donanması oluşturmayı başardı.
Kuvvetler
Barbaros Hayreddin Paşa''nın komutası altında 122 kadırga ve galyot ile 12.000 levent vardı. Kutsal Birlik donanması ise 112 kadırga, 50 kalyon ve 140 barka olmak üzere 300 küsur (bazı kaynaklara göre 600 küsur) parça idi ve 60.000 askeri taşıyordu. Haçlı donanmasının kumandanı, o sıralar Kutsal Roma Cermen İmparatoru Şarlken''in hizmetinde olan Cenevizli Amiral Andrea Doria idi.
Konuşlanma
Kutsal Birlik donanması Korfu Adası yakınlarında bir araya geldi. Amiral Marco Grimani komutasındaki Papalık filosu ve Vincenzo Capello komutasındaki Venedik filosu ilk gelenlerdi. 22 Eylül 1538''de de Andrea Doria beraberindeki İspanyol-Ceneviz filosu ile onlara katıldı.
Doria varmadan önce Grimani, birlikleri Preveze Kalesi yakınlarında karaya çıkarmayı denedi. Ancak Osmanlı kuvvetleriyle peş peşe birkaç defa karşılaşarak kayıp vermesi üzerine Korfu''ya çekildi. O esnada Barbaros hala Ege''deki İstanköy Adasındaydı. Ancak o da Osmanlı donanmasının geri kalanıyla birlikte demir aldı ve yolu üzerindeki Kefalonya Adasını ele geçirdikten sonra Preveze''ye vardı.
Sinan Reis, Barbaros Hayreddin Paşa''ya askerleri Narda Körfezi''nin girişinde bulunan ve Preveze''ye yakın bir konuma sahip olan Actium''a yerleştirme önerisinde bulundu. Barbaros ilkin bu fikre karşı çıksa da, daha sonra bu hamlenin Türk zaferini garanti altına alacağı anlaşıldı. Actium''daki kaleyi tutan Türk askerleri Barbaros''un filosunu topçu ateşiyle desteklerken Doria''yı da gemilerini sahilden uzakta tutmaya zorlayacaktı.
Haçlıların zafer elde edebilmeleri için Actium''a asker çıkarmaları gerekiyordu. Ancak Grimani''nin giriştiği ilk hücumda geri püskürtülmesinden sonra Doria, karada da bir bozgun yaşamaktan korkuyordu. 25 ve 26 Eylül''de iki kez daha, ancak bu sefer Actium''un tam karşısındaki Preveze Kalesi''ni hedefleyerek, askerlerini karaya çıkarma girişiminde bulunan Haçlılar, Murat Reis tarafından geri püskürtüldü.
Ters bir rüzgârın onları Türklerin bulunduğu kıyılara sürüklemesinden korkan Doria''nın gemilerini sahilden epey uzakta tutması Barbaros Hayreddin Paşa''ya avantaj sağlıyordu. Bu duruma düşmek istemeyen Doria, 27 Eylül''ü 28 Eylül''e bağlayan gece 30 mil güneye hareket etti ve rüzgâr dindiğinde Lefkada Adası yakınlarındaki Sessola''ya demirledi. O gece Doria ve komutanları ellerindeki en iyi seçeneğin İnebahtı''ya doğru bir saldırı düzenlemek ve Barbaros''u savaşmaya zorlamak olduğuna karar verdiler.
Preveze Deniz Zaferi
Şafak sökerken Türklerin üzerilerine doğru geldiğini gören Doria çok şaşırmıştı. Barbaros Hayreddin Paşa da demir alıp güneye ilerlemişti. Turgut Reis 6 büyük galyotla beraberdi ve sol kanat kıyıya iyice sokulmuştu. Sayıca az Osmanlı kuvvetlerinden böylesine cesur bir saldırı beklemeyen Doria, Grimani ve Capello''nun baskılarına rağmen, ancak 3 saat sonra demir almak ve savaşa hazır olmak için emir verebildi.
İki donanma nihayet 28 Eylül 1538''de, Narda Körfezi''nde, Preveze açıklarında birbirlerine nişan aldı.
Rüzgârın olmaması Doria''nın zararınaydı. Muazzam silahlara sahip Venedikli devasa sancak gemisi Galeone di Venezia rüzgârsızlık yüzünden kıyıdan 4, Sessola''dan 10 mil açıkta hareketsiz kalmıştı. Haçlı gemileri Galeone di Venezia''nın yardımına koşmak için çabalayadursun, Osmanlı kadırgalarınca etrafı sarılan gemi, saatlerce süren çetin bir çarpışmada Osmanlı gemilerine epey hasar verse de ele geçirilmekten kurtulamadı.
Nihayet rüzgâr esmeye başladığında Haçlı donanması harekete geçti. Doria ilk olarak Türkleri denize çekmek üzere tasarlanmış birkaç manevra gerçekleştirdi. Sicilya valisi Ferrante Gonzaga karma filonun sol kanadını, Malta Şövalyeleri sağ kanadını tutuyordu. Doria en hızlı kadırgalarından dört tanesini Gonzaga ve Malta Şövalyeleri''nin arasına, ön merkez cepheye yerleşmiş olan yeğeni Giovanni Andrea Doria''nın komutasına verdi. Doria''nın kadırgalarıysa onların arkasında, Grimani ve Capello''nun yönetimindeki Papalık ve Venedik kadırgalarının ise önünde uzun bir hat oluşturacak biçimde yerleşmişti. En arkada ise Alessandro Condalmiero (Bondumier) komutasındaki Venedik kalyonları ile Francesco Doria komutasındaki İspanyol-Portekiz-Ceneviz kalyonları barkalar ve destek gemileriyle birlikte konuşlandırılmıştı.
Osmanlı donanması Y şeklinde bir dizilişe sahipti. Barbaros; Sinan Reis, Cafer Reis, Şaban Reis ve oğlu Hasan Reis (daha sonra Hasan Paşa) ile beraber merkezdeydi. Seydi Ali Reis sol kanada, Salih Reis sağ kanada komuta ediyordu.
Preveze Deniz Savaşı’nın Sonuçları
1. Akdeniz artık bir Türk gölü haline gelmiştir.
2. Akdeniz bölgesi tümüyle Osmanlı’nın kontrolü altına geçmiştir. Suriye ve Mısır deniz yolları daha güvenli bir hale gelmiştir.
3. Venedik, Mora ve Dalmaçya sahillerinde bulunan bazı kaleler Osmanlı Devleti’nin kontrolüne bırakılmıştır.
4. Venedik yönetimi, Osmanlıya savaş tazminatı ödemek zorunda bırakılmıştır.
5. Preveze Deniz Savaşı ile birlikte 17’ncı yüzyılın başına kadar Osmanlı Devleti’nin donanması Akdeniz’deki en güçlü donanma olarak kabul görmüştür.
6. Günümüzde hala Preveze Deniz Zaferi’nin anısına yıl dönümü 27 Eylül tarihinde her yıl Türk Denizcilik Günü olarak kutlanmaya devam etmektedir.
