Ülkenin siyasi gündemi bir çoğumuzu bilimden, kültürden ve bunlarla ilgili olaylardan uzak tutuyor. Oysa Türkiye'de geniş kitlelere yayılmasa da ciddi bilim ve kültür olayları var. Gerçi bilim zaten geniş kitlelerin işi değil. Fakat kültür işlerinin mümkün olduğu kadar kamuoyuna yansıması beklenir. Bunun da ortamı, zaten "ortam" anlamına gelen "medya"dır.
Gazi Üniversitesi Türkiyat Uygulama ve Araştırma Merkezi, ülkemizin önemli kültür ve bilim kurumlarından biri olmaya doğru yürüyor. 10 Ekim 2015'te yaptığı "Uygur Türkleri Dil, Tarih ve Kültür Araştırmaları Kongresi"nden sonra 04 Mart 2016 tarihinde de "Doğumunun 150. Yılında Alihan Bökeyhan ve Türk Dünyası Aydınları" adlı uluslararası bir konferans düzenledi.
Uygurlarla ilgili toplantıya Doğu Türkistan'dan ve Almanya'dan gelen bilim adamları katılmıştı. Bu konferansa da Kazakistan'dan gelen bilim adamları iştirak ettiler: Prof. Dr. Tursun Jurtbay, Dr. Beybit Koyşıbay, Dr. Sultan Han Jusip ve Dr. Rısgül Abılhamitkızı. Türkiye'den de konuyla ilgili bilim adamları değerli bildirileriyle dinleyicileri bilgilendirdiler.
Toplantı, Gazi Üniversitesi'nin tarihî rektörlük binasındaki Mimar Kemaleddin Salonu'nda yapıldı ve çoğunluğu öğrencilerden oluşan kalabalık bir dinleyici kitlesi tarafından izlendi. UNESCO Türkiye Millî Komisyonu, Uluslar Arası Türk Akademisi ve Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı gibi kuruluşlar da toplantıya destek verdiler.
Alaş, Çarlık Rusyası döneminde Kazak aydınları tarafından kurulmuş olan bir siyasi partidir. Kurucuları arasında Alihan Bökeyhanoğlu, Muhammetcan Tınışbayoğlu, Ahmet Baytursunoğlu, Mircakıp Dulatoğlu, Mustafa Çokayoğlu gibi Türkistan'ın tanınmış aydınları vardı. Partinin lideri Alihan Bökeyhan idi. 1905 yılında gizli olarak kurulan Alaş Partisi, 1917 baharında bir kongre toplayarak aleni hâle gelmiştir.
08 Aralık 1917'de Orunbor'da (Orenburg'da) üçüncü kurultayını toplayan parti 13 Aralık'ta ülkenin egemenliğini ilan etmiş ve Alaş Orda Hükûmeti adıyla Türkistan'ın ilk resmî hükûmetini kurmuştur. Hükûmet başkanı Alihan Bökeyhanoğlu, yardımcısı Halil Abbasoğlu idi. Ahmet Baytursunoğlu ise Millî Eğitim Bakanı olarak hükûmette görev almıştı.
1917 sonunda kurulan Alaş Orda millî hükûmeti ancak üç yıl kadar yaşayabilmiştir. 1920 sonlarında bu hükûmet Lenin'in kızıl ordusu tarafından yıkılmıştır. Lenin, 1917'de komünist devrimini gerçekleştirirken Çarlık Rusyası'ndaki bütün milletlere istiklal sözü vermişti. Bu sözünde durmadı ve Türkistan'da, Azerbaycan'da, Kırım'da kurulan bütün bağımsız Türk yönetimlerine kızıl ordu marifetiyle son verdi. Bağımsız Türk yönetimlerinin ileri gelenleri de Stalin zamanında, 1937-1940 arasında katledildi.
1866 yılında doğan Alihan Bökeyhanoğlu, Kazak Türklerinin soylu bir ailesinden gelir. 1894 yılında Petersburg Üniversitesi Orman Fakültesi'ni bitirmiş ve orman mühendisi olmuştur. Ancak Bökeyhanoğlu ormancı olmaktan çok bir siyaset ve kültür adamı olarak tanınmıştır. 1905-1920 arasındaki Kazak millî hareketinin lideri ve Rusya'daki umum Türklerin yaptıkları kongre ve ittifakların faal üyesidir. Alaş Partisi'nde Türkçülük fikrinin hâkim olmasını sağlamıştır. Birçok millî dergi ve gazetede Kazak tarihi, folkloru, edebiyatı üzerine yazıları ve araştırmaları yayımlanmıştır. Esasen 1905'ten sonra çıkan Ay Kap, Kazak gibi millî dergi ve gazetelerin yayımlanmasında da Alihan baş rolü oynayanlardan biridir. Çarlık devrinde çeşitli mahkûmiyet ve sürgünlere maruz bırakılan Alihan, komünist dönemde de sürgün hayatı yaşamış ve nihayet 1937'de öldürülmüştür.
Alaş'tan ve Alihan'dan Türkiye'de ilk bahseden Zeki Velidi Togan'dır. "Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi" kitabında bu konularda bilgiler verir. İlk müstakil kitap ise Hasan Oraltay'a aittir: Alaş - Türkistan Türklerinin Millî İstiklal Parolası, İstanbul 1973. Konferansa katılan Sultan Han Akkulı da Kazakistan'da ilk eseri yayımlamış bulunuyor: Alihan Bökeyhan, Almatı 2016.
Toplantıyı düzenleyen ve başarıyla yürüten Prof. Dr. Hülya Kasapoğlu Çengel ve takımını kutlamak ödevimiz, onlardan yeni hamleler beklemek hakkımızdır.
