Adam Smith, 5 Haziran 1723 tarihinde İskoçya'nın Kirkcaldy kasabasında doğdu. Edebiyat, felsefe ve ekonomi alanlarındaki başarıları ile tanınan Smith, Glasgow Üniversitesi'nde öğrenim gördü ve burada mantık ve etik dersleri aldı. Üniversitedeki eğitimi sırasında, özellikle moral felsefe üzerine çalışmalara ilgi gösterdi. 1751'de Glasgow Üniversitesi'nde etik ve moral felsefe profesörü olarak atandı. Bu dönemde Smith, "Teori of Moral Sentiments" (Ahlaki Duyguların Teorisi) adlı eserini yayımladı. Bu eser, insan davranışları ve ahlaki duygular üzerine derinlemesine bir inceleme sunar ve Smith'in ekonomik düşüncelerinin temellerini atar.
Smith'in en önemli akademik başarısı, 1776 yılında yayımlanan "Ulusların Zenginliği" (Wealth of Nations) adlı kitabıdır. Bu eser, modern ekonomi biliminin temel taşlarını oluşturmuş ve Smith’in ekonomik teorilerinin geniş bir şekilde tartışılmasına neden olmuştur.
Keynesyen Ekonomi Modeli: Küresel sistemde devlet müdahalesi ile istikrar arayışı
SMİTH’İN EKONOMİK MODELİ
Adam Smith'in ekonomik modeli, serbest piyasa ekonomisinin temel ilkelerini vurgular. "Ulusların Zenginliği" adlı eserinde, piyasa mekanizmalarının nasıl işlediğini ve devlet müdahalesinin sınırlı tutulması gerektiğini savunur. Smith, "görünmeyen el" kavramını ortaya koyarak, bireylerin kendi çıkarlarını takip ederken toplumun genel refahına da katkıda bulunabileceğini ileri sürmüştür. Bu kavram, piyasa ekonomisinin özelleştirilmiş fayda sağlayan bir denge mekanizması olduğunu belirtir.
Smith'in ekonomik teorisi, serbest ticaretin ve rekabetin ekonomik büyüme ve refah üzerinde olumlu etkileri olduğuna inanır. Üretim ve ticarette devlet müdahalesinin asgariye indirilmesi gerektiğini savunur. Ayrıca, iş bölümü ve uzmanlaşmanın verimliliği artıracağını ve ekonomik gelişmeye katkı sağlayacağını vurgular.
SMİTH’İN ÖĞRENCİLERİ VE TAKİPÇİLERİ
Smith'in öğrencileri ve takipçileri, onun teorilerini geliştirip yaygınlaştırarak ekonomik düşüncenin evriminde önemli rol oynamışlardır. En tanınmış öğrencilerinden biri, David Hume'dur. Hume, Smith’in ahlaki ve ekonomik görüşlerinin etkilerini derinlemesine anlamış ve bu görüşleri kendi felsefi çalışmalarında kullanmıştır. Ayrıca, James Steuart ve William Playfair gibi diğer öğrenciler de Smith'in ekonomik düşüncelerini benimsemiş ve uygulamışlardır.
Joseph Schumpeter: Ekonomist Joseph Schumpeter, Adam Smith'in serbest piyasa sisteminin savunucusu olarak tarihsel olarak önemli bir figür olduğunu belirtmiştir. Schumpeter, Smith’in "Ulusların Zenginliği" adlı eserinin ekonomik teoriye kattığı yeniliklerin, kapitalist toplumların ekonomik gelişiminde temel bir rol oynadığını vurgular.
Milton Friedman: Nobel ödüllü ekonomist Milton Friedman, Adam Smith'in serbest piyasa ekonomisi anlayışını modern kapitalizmin temelleri olarak değerlendirmiştir. Friedman, Smith’in ekonomik düşüncelerinin, serbest ticaret ve piyasa rekabetinin önemini ortaya koyduğunu ifade eder.
John Maynard Keynes: Keynes, Smith'in piyasa mekanizmalarının doğal dengesini savunsa da, piyasalardaki dalgalanmalar ve krizlere karşı daha fazla devlet müdahalesi gerektiğini düşünmüştür. Keynes, Smith’in ekonomiye yönelik gözlemlerinin bazı yönlerini desteklemiş ancak devlet müdahalesinin önemine dikkat çekmiştir.
SMİTH’E KATILMAYANLARIN İDDİALARI
Smith’in ekonomik görüşleri, bazı eleştirmenler tarafından tartışılmıştır. Özellikle Keynesyen ekonomistler, Smith’in serbest piyasa düşüncesinin her ekonomik durumda geçerli olamayacağını savunurlar. Onlara göre, serbest piyasa ekonomisi sosyal eşitsizlikleri artırabilir ve ekonomik krizlere yol açabilir. Ayrıca, bazı eleştirmenler, Smith’in devlet müdahalesinin asgariye indirilmesini savunan görüşlerinin, piyasa başarısızlıkları ve toplumsal sorunlar karşısında etkisiz kalabileceğini öne sürmüşlerdir.
EKONOMİ BİLİMİNE KATKILARI
Adam Smith’in ekonomi bilimine katkıları, serbest piyasa ekonomisinin ve rekabetçiliğin önemini vurgulayan teorileriyle önemli bir etki yaratmıştır. Smith’in "görünmeyen el" kavramı, piyasa mekanizmalarının kendi kendini düzenleyici doğasını anlamada önemli bir yer tutar. Ayrıca, iş bölümü ve uzmanlaşmanın ekonomik verimlilik üzerindeki etkilerini incelemesi, modern üretim süreçlerinin ve iş organizasyonlarının anlaşılmasına katkıda bulunmuştur.
Sonuç olarak, Adam Smith’in ekonomik teorileri, hem savunucuları hem de eleştirmenleri tarafından tartışılmıştır. Ancak onun "Ulusların Zenginliği" eseri, ekonomi biliminin temel taşlarını atmış ve serbest piyasa ekonomisinin önemini günümüze kadar etkilemiştir. Smith’in düşünceleri, ekonomik teorilerin evriminde önemli bir rol oynamış ve modern ekonominin şekillenmesinde önemli bir katkı sağlamıştır.
