Harvard Üniversitesi öğretim üyesi Türk astrofizikci Doç. Dr. Bülent Kızıltan, bilim dünyasının 50 yıldır üzerinde tartıştığı ‘orta kütleli’ ilk ‘karadeliği’ bularak ismini gökbilimi tarihine yazdırdı.
Güneş’ten yüzlerce hatta binlerce kat daha büyük kütleye sahip yıldızların, ‘yakıtlarını’ tükettikten sonra kendi yer çekimleri altında çökmeleriyle oluşan ‘karadelikler’in bugüne kadar ‘küçük’ ve ‘büyük’ yoğunlukta olanları gözlemlenmiş ve kanıtlanmıştı. Dev kütleleri altında çökmeleri nedeniyle çekim güçleri olağanüstü düzeylere vardığından ışığın bile kaçamadığı ‘karadeliklerin’ bir ‘ortanca’ kardeşleri olması gerektiği, astrofizikçilerin üzerinde 50 yıldır tartıştığı bir konuydu.
MERKEZİ TUKAN TAKIMYILDIZI
Bugüne kadar, yaydıkları X ışınları ve radyo dalgalarından (ışığı tamamen yuttukları için normal teleskoplarla ‘görülmediklerinden’) çoğu galaksilerin merkezinde olmak üzere, dev ve cüce karadelikler bulan bilim insanları, 100 ila 10 bin Güneş kütlesi arasındaki yıldızların çökmesiyle oluşabileceği hesaplanan orta çapta karadelikleri de aramış ancak bulamamışlardı.
İşte 50 yıldır aranan bu kainat sırrını, sadece Güney Yarıküre’den görülebilen, gökyüzünde türünün en parlak ikinci yıldız kümesi olan Tukan Takımyıldızı
(Tucane 47) içinde, Harvard Üniversitesi öğretim üyesi Türk astrofizikçi Doç. Dr. Bülent Kızıltan ve Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi (CfA)’ndeki ekibi buldu.
Bu kara delik yaklaşık 2 bin 200 Güneş kütlesine sahipti ve bu yönüyle, 50 yıldır aranan ‘orta çapta’ki karadeliklerin keşfedilen ve kanıtlanan ilk örneği oldu. Türk astrofizikçi Doç. Dr. Kızıltan ve ekibinin çalışmaları bilim dünyasında büyük yankı buldu ve ABD’nin en ileri gelen bilim dergilerinde yayımlandı.
CÜCE VE SÜPER KARADELİKLER
Şİmdİye kadar bilinen karadelikler, iki kategoriye ayrılıyordu. Kütleleri 100 Güneş kütlesine kadar olan cüce ve kütleleri 10 binden milyonlarca Güneş kütlesine varabilen süper karadelikler. Gökbilimciler, 100 ila 10,000 Güneş kütlesi arasında, orta kütleli karadeliklerin de var olduğunu düşünüyorlardı. Ancak, bu tür bugüne kadar kanıtlanamamıştı. Türk astrofizikçi Bülent Kızıltan sayesinde, tam bu aralıkta, 2 bin 200 Güneş kütleli karadelik kanıtlandı.
KİMDİR
ORTADOĞU Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Fizik Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Fulbright bursu ile ABD’de Yüksek Enerji Astrofiziği çalışmalarında bulunan Doç Dr. Bülent Kızıltan, Amerikan Ulusal Uzay ve Havacılık Ajansı NASA’nın uzayda bulunan Hubble teleskopu ile optik gözlemler üzerine araştırmalar yaptı. California Üniversitesi’nde radyo gözlemleri ve kuramsal çalışmaları ile yüksek lisans ve doktorasını tamamladı. Harvard Üniversitesi’nde halen ders veren Kızıltan’ın geliştirdiği yöntemle, uzayı bükecek kadar yoğun nötron yıldızlarının ‘sesleri’, eskisine oranla tam 1 milyon kez daha net duyulabiliyor.
