Prof. Dr. Atıf Ural / atifural@yahoo.com.tr
Birçok eski bilinen temel mesleklerde bir değişiklik söz konusu olmasa bile; teknolojinin gelişimi, yaşam standartlarının yükselmesi, ortalama insan ömrünün uzaması, zamanla yeni gereksinmelerin ve gereklerin ortaya çıkması, yeni mesleklerin doğmasına, oluşmasına neden olmaktadırlar.
Bu yeni meslekleri şimdiden tahmin edebilmek, belirleyebilmek, buna göre de yeni eğitim programları hazırlayıp devreye sokmak ve yasal prosedürü geciktirmeden oluşturmak gerekir. Yeni meslekler için öncelikle özel eğitim kurumlarında, deneme kursları düzenlenebilir, Sertifika/Diploma verilebilir. Diğer taraftan; üniversitelere bağlı vakıfların içinde kurulabilen ticari işletmelerde, açılan kurslar ile bu yeni meslek eğitimleri uygulanabilir. Bir üniversite bilimsel olarak özerk olabilse, yeni meslekler birer program olarak öncelikle meslek yüksek okullarında okutulur, daha sonra başarı ve ilgi derecesine göre bölümlerde ders olarak verilebilir. Bütün bu işlerin yapılabilmesi için öncelikle, olası yeni meslekleri belirlemek, daha sonra da onların uygulama programlarını ve içeriklerini hazırlamak gerekir. Bu konuda, eğitimde çağdaş model uygulayan ülkeler bile artık klasik yapıdan uzaklaşmaktadırlar.
1) İmaj Mühendisliği: Bu meslek dalı yavaş yavaş yaşamımıza da girmiştir. Bu meslek dalında gerek insanların kendilerinin, gerekse çalıştıkları kurumların imajını değiştirmek, herkesin beğenisini kazanmak, dolayısıyla kârlarını ve etkilerini artırmak ana amaçtır. Bu meslekte birçok bilim dalı da devreye girmektedir. Örneğin; sosyoloji, psikoloji, antropoloji, mühendislik teknikleri, sanatsal etkinlikler vb. Bugün bile birçok kurumun, kişinin imagemaker diye adlandırılan imaj uzmanları vardır.
2) Yaşam Koordinatörlüğü (Yaşam Koç'u): Teknolojinin gelişimi, boş zamanların artışı, çalışma sürelerinin kısalması, ortalama insan ömrünün uzaması, insanların yaşamlarını değerlendirmede önemli etkenler oluşturmaktadır. Bu mesleği uygulayacak kişilerin, insanların çalışma ve aile yaşamı dışındaki zamanlarını, kişinin isteğine ve mali ve fiziksel gücüne göre düzenlemeleri gerekecektir. İlgili isteklinin başvurusu üzerine, istenilen verilerin ışığı altında (hobiler, zevkler vb.) arzulanan süreler için programlar sunulacak, arzu edilirse bu programların gerçekleştirilmesine katkı sağlanacaktır. Bu meslek dalında yetişeceklerin; çok iyi psikoloji, rehberlik, güzel sanatlar, spor etkinlikleri, turistik bilgiler, teknolojik gelişmeler, güncel değişmeler vb. konularında da bilgi sahibi olmaları gerekmektedir.
3) Sağlık Koordinatörlüğü (Sağlık Koç'u): Kişi ister çalışsın, ister çalışmasın, sigortalı olsun olmasın, yaşamını bu tip bir sağlık koordinatörüne bağlayabilecektir. O kişiler, sağlığınızla ilgili her konuda sizin adınıza planlama yapacak, devreye sokacak ve sonucunu size göre alacaktır. Böylece, kişiler sürekli olarak sağlık kontrollerinden geçirilecekler, hastanelerde zaman kaybetmeyecekler, her iş bir programa göre sizin adınıza yapılabilecektir. Sizin adınıza açılacak bir dosya, bir hesap no'su, bir telefon, gerekirse bir faks, bir e-mail adresi tüm sağlık sorunlarınızı çözmede katkı sağlayacaktır. Bu meslek dalında birçok bilim dalı devreye girecektir. Tıp bilgisine, sigorta konularına, insan psikolojisine vb. dallara egemen olmak gerekecektir. Böylece Sağlık Koordinatörlüğü bir uzmanlık dalı olacaktır.
Temeli sağlık sigortacılığı olan bu meslekte daha fazla aktivite, girişimcilik, katılımcılık gerekmektedir.
4) İstek Koordinatörlüğü (İstek Koç'u): Bu meslek dalının çok geçerli olacağı varsayılmaktadır. Bu meslekte yetişecek kişiler, insanların günlük ve genel yaşamlarında karşılaşabilecekleri her türlü yasal sorunu çözebilecek bilgi ve deneyimde olacaklardır. Örneğin, bir kişi evindeki her türlü aksaklığı, evinde gerekli olan veya olması gereken her çeşit malzemeyi ilgiliye bildirecek ve çözümünü isteyebilecektir. Benzer şekilde, her türlü bilet alımı vb. gibi her çeşit iş veya iş izlemeleri, bu koordinatörlükçe yapılacak bir antlaşmanın maddelerine göre yürütülebilecektir.
5) Uluslararası Avukatlık: Dünya ülkelerinin, teknolojik gelişimler ve uluslararası ticaret sonucu, globalleşme sürecinde birbirine yaklaşması, ortak projeler üretmeleri, birlikte çalışmanın gereğinin yasal yollardan gerçekleşmesi bu meslek dalını çok güncel yapmaktadır. Bu tip donanımlı, bilgili, lisan bilen hukukçulara çok büyük gereksinme olacaktır.
6) Teknoloji Mühendisliği: Teknolojinin gelişimi, insanları birçok konuda uzman olmaya yöneltmektedir. 21. yüzyıl bir bilgi çağı olacağı, hemen hemen birçok eve, örneğin; kısa sürede "internet" bağlantılı bilgisayar gireceğine göre, bütün bu tip devrelerin planlanması, kurulması, çalıştırılması, gerektiğinde onarımı, tüm bu konuları bilen mühendisleri, uzmanları gerektirecektir. Bilgisayar dışında da birçok elektronik temelli aygıtlarda artık insan yaşamının ayrılmaz parçaları olmuşlardır. Akıllı ev'ler gibi.
7) Eğlence Uzmanlığı: İnsan yaşamının standartlarının yükselmesi, bazı kişilerin kısa sürede istedikleri maddi olanaklara (ev, araba, vb.) sahip olmaları onları diğer alanlara yöneltmektedir. Bu alanlardan biri de "Eğlence sektörü"dür. Bu sektör ülke ve ülkelerarası alanları kapsayacaktır. Bu sektörü tanıtan ve yaşatan elemanlar çok aranılacaktır.
8) Malzeme Mühendisliği: İnsanlığın, teknolojinin geleceği, yeni yeni malzemelerin bilimsel araştırmalarla ortaya çıkartılmasına bağlıdır. Artık çok hafif, çok dayanıklı, tüm mekaniksel ve elektriksel nitelikleri çok iyi olan üstün malzemeler istenmekte ve her gün daha mükemmelini bulmak için çalışılmaktadır. Bu mühendisler örneğin, yarının mükemmel kağıt elbiselerinin malzemesini de bulacaklardır. İleri seramik ve kompozit malzemelerin gelişimiyle bu alanlarda yeni tip mühendisler ve uzmanlar ortaya çıkacaktır, çok aranılacaklardır.
9) İnternet ve CD Gazeteciliği: 21. yüzyılın ilk çeyreği içinde, çok büyük bir olasılıkla, insanlar görüntüleri TV'lerden, haber ve makaleleri internet bağlantılı bilgisayar monitöründen izleyeceklerdir. Önemli haberler, bilgiler, etkinlikler compact disk (CD)'lere yüklenip belki de isteğe göre satılacaktır, gerekirse saklanabilecektir. Radyo, TV ve internet siteleri program yapımcılığı daha da önem kazanacaktır. Bu işlemleri yapacak, hazırlayacak uzmanlara çok büyük gereksinme duyulacaktır.
10) Yeni Bir Bilgisayar Mühendisliği: 21. yüzyılın Bilgisayar Mühendisleri çağın en büyük buluşlarından biri olan İnternet konusunda uzman olmak zorundadırlar. Bugün yaklaşık 300 milyon insanın kullandığı internet bağlantılarıyla ülkeler, kurumlar, insanlar artık birbirine çok yaklaşmışlardır. Bir bilgisayar mühendisinin, iyi bir sistem analisti, iyi bir database uzmanı, iyi bir yazılımcı da olması gerekmektedir. Böyle bilgisayar mühendisleri, geleceğinde en aranılan kişileri olacaklardır. Bu konularla ilgili olarak; Web sayfası yöneticiliği, internet reklamcılığı, bilgi güvenliği uzmanlığı vb. konularında yetişmiş yeni meslekler edinmiş insanlara da büyük gereksinme duyulacaktır.
11) Yeni Bir Elektronik, Elektrik, Makine, Endüstri Mühendisliği: Bir işletmede bir bütünü tamamlayan bu mühendislik dallarında yetişenler, satış mühendisliği, servis mühendisliği, tanıtım mühendisliği, proje mühendisliği, vardiya mühendisliği yanında artık, Kalite Güvence Mühendisliği, Mekatronik Mühendisliği, Lojistik Uzmanlığı, AR-GE Mühendisliği de yapmak zorundadırlar. Yeni teknolojiler, yeni gelişmeler, yeni standartlar artık bunları da istemektedir. Artık mühendislik de yapı ve imaj değiştirmiştir.
Ayrıca çok yakın bir zaman sürecinde, ülkemizde iletişim (haberleşme) yazılımcılarının, elektrik-elektronik teknisyenlerinin çok daha fazla aranılacağı bilinen bir gerçektir. Ülkemizde bugün bazı Araştırma Merkezlerinde, bazı Üniversitelerimizde özellikle gen mühendisliği, bilişim, bioteknoloji, ileri malzemeler, metroloji (ölçüm bilimi), mekatronik, uzay teknolojileri, elektronik, kimya, çevre, yeni enerji sistemleri ve gıda gibi konu ve alanlarda bilimsel araştırmalar yapılıyor. Mikroelektronik çok büyük önem kazanıyor.
Yeni yüzyıl, yeni düşünceler, yeni teknolojiler ve aynı zamanda yeni çağdaş kafadaki mühendislere gereksinme duymaktadır. Artık yalnızca çok iyi bir bilgi altyapısı olan mühendisler gereksinmelere yanıt vermemektedir. İyi bilgisayar kullanabilmek, iyi yabancı diller bilmek, ekip çalışmasına yatkın olmak yetmemektedir. İyi lider olmak, iyi bir iletişimci olmak, yönetici tekniklerini çok iyi bilmek gerekmektedir. Özetle "girişimci ve yaratıcı mühendisler" aranılacaktır.
12) Tıp Mühendisliği Doktorluk: Gelecekte tıp bilimi, eskiden olduğu gibi önemini koruyacak, şarlatan hekimlerin elinden kurtulup, bilime yöneldiğinde birçok yeniliklere de imza atılacaktır.
Hastalıkların kaynağını araştıran genetikçiler, kansere çözüm peşinde olan onkologlar, gittikçe ağırlaşan yaşam koşulları ve sürekli stres altında yaşayan 21. yüzyılın insanlarına çözüm arayacak psikiyatristler çok aranılan tıp adamları olacaklardır.
İnsanların, ebedi problemi "güzel olmak" isteği, yeni teknolojiler ve yöntemlerle estetikçilere daha geniş uygulama alanları açacaktır. Stresin yorduğu, şişmanlığın körüklediği kalp rahatsızlıklarını giderecek kalp, damar cerrahlarının çalışmalarına yeni ufuklar, yeni teknikler getirecektir. Belki de bir gün, yorulan kalbimizi alıp yerine yenisini takabileceklerdir...
13) Gen Mühendisliği + Mikrobiyologluk: Çevre bilimlerinde, kimyasal teknolojilerde, orman ve tarım ürünlerinin kullanılmasında ve korunmasında "gen teknolojisi" dolayısıyla gen mühendislerine çok büyük gereksinme duyulacaktır.
Bunun yanında mikrobiyologların da önemi artacaktır. Çünkü toprağın yapısına uygun bitki türlerinin üretilmesi, denizlerin temizlenmesi, birçok hastalığı onaracak ilaçların bulunup geliştirilmesi mikrobiyologlar sayesinde olacaktır. Gen mühendisleri, bioteknoloji yardımıyla canlıların niteliklerini değiştirebileceklerdir. Genetik değişiklikler yaparak yeni bakteriler üreteceklerdir. Böylece örneğin, bu bakteriler denizlerdeki petrol atıklarını yok edebileceklerdir. Gen mühendislerinin ürettikleri bu bakteriler ve antikorlar ile örneğin birçok tarımsal hastalık önlenebiliyor. Bu bioteknolojiyle AİDS ve kanser gibi hastalıklar da yok edilebilecektir. Sonuç olarak, Gen Mühendisliği geleceğin en itibarlı mesleklerinden biri olacaktır.
14) Gıda Mühendisliği: Bioteknolojinin önem kazanması, dünya nüfusunun hızla artması daha çok gıda gereksinmesini ortaya çıkarmıştır. Bu ise gıda mühendisliğinin önemini arttırmıştır. Örneğin, hastalıklara karşı dirençli, her tür koşulda yetişebilecek bitkileri geliştirmek, bioteknoloji kullanacak gıda mühendislerinin görevi olacaktır.
Bugün, örneğin hiçbir koşulda, ortamda donmayan patates üretilebilmektedir. Sağlıklı beslenme de gıda mühendisliğinin önemini arttırmıştır. Belki de ileride insanlar çeşitli vitaminleri, mineralleri vb. içeren hapları yemek niyetine alacaklardır. Genetiği değiştirilmiş organizmalı (GDO'lu) ürünler sağlık bakımından çok dikkat edilmesi gereken maddeler olacaklardır.
15) Enerji Mühendisliği: Dünyanın en büyük gereksinme duyduğu madde: enerjidir. Enerjinin olmadığı bir endüstri, bir yaşam düşünülemez.
Dünyanın enerji kaynaklarının bazıları sınırlıdır. Yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarının bulunması gerekmektedir. Örneğin; Hidrojen Enerjisi, Bioenerji ve belki de Uzay Enerjisi (Güneş Enerjisinin daha çok, daha verimli kullanılabileceği yeni durumlar). Ayrıca Rüzgar Enerjisi, Kaya Gazı Enerjisi de önem ve diğer kazanmışlardır.
Bu bilim alanlarında yeni tip Mühendislere ve Uzmanlara gereksinme olacaktır.
16) Güvenlik Uzmanlığı: Yaşam standartlarının sürekli yükselişi, yaşamı etkileyen değer yargılarının olumsuz değişmesi, buna paralel sosyal dengesizliklerin artması, toplumlarda kendi güvenliğini kendin sağla düşüncesini yaratmıştır. Bugünkü yaşamda polis ve jandarma gücü yetersiz kalmaktadır. Şirketler, siteler ve bazı kişiler özel güvenlik birimleriyle korunmaktadır. İleride, her bir mahalle veya sokak da ayrı güvenlik birimleriyle korunacaktır.
Bu nedenlerle Güvenlik de bir bilim dalı olarak ortaya çıkıp gelişecektir. Bunu gerçekleştirecekler de Güvenlik Mühendisleri ve Uzmanları olacaklardır.
17) Öğretim Mühendisliği: Bugün Öğretim/Eğitim Kurumlarında da yeni teknolojik gelişmelere paralel yeni teknikler ortaya çıkmaktadır. Öğretimi kolaylaştırıcı, öğretileri benimsetici sistemlerde Bilgisayar en önemli devre elemanıdır. Diz üstü bilgisayarların (Laptop) fiyatlarının ucuzlatılmasıyla, ileride tüm dershanelerde öğrenciler, öğreticinin verdiği bilgileri (gerek sözlü, gerek tahta üzerinde) önlerindeki bilgisayarın ekranında görebilecekler, daha sonra da bu bilgileri tekrarlayabileceklerdir.
Bunun gibi daha birçok yeni teknikler üzerinde çalışılmaktadır. Optimum çözüme, yani en ekonomik ve en teknik çözüme ulaşıldığında, sistem kullanılabilir olacaktır.
Sonuç olarak, bu alanda da yeni bir meslek ortaya çıkacaktır. Bu bir Öğretim Mühendisi/Uzmanı olacaktır.
17 milyon öğrencisi, 700.000 öğreticisi olan Türkiye'mizin geleceği, çok iyi öğretmenler kadar, çok iyi eğitim olanaklarına da bağlıdır.
Bütün bunların yanında daha başka bazı meslekler de önem ve değer kazanacaktır. Örneğin, sermaye piyasaları uzmanlığı, borsa yatırım uzmanlığı, uluslararası sermaye piyasası uzmanlığı, fiyatlandırma uzmanlığı vb.
Bütün bunların yanında, insanlar varoldukça sorunlar da bitmeyeceğine göre Hukuk adamlığı (yargıç, savcı, avukat), genel anlamıyla doktorluk, mühendislik, iktisadi idari bilimler ile ilgili işletmecilik, yöneticilik, uluslararası ilişkiler, pazarlamacılık 21. yüzyılda geçerliliklerini koruyacaklardır ama kendilerini yenilemedikçe çağdışı kalacaktırlar.
Kendimizi bugünden yarınlara hazırlamamız gerekmektedir. 21. yüzyıl ona yürüyenlerin değil, donanımlı olarak koşanların çağı olacaktır.
Üniversiteler, çağdaş ülkelerde, topluma yön ve fikir veren kuruluşlardır. Özgün düşünceler oralarda büyür, gelişir, bazen de filizlenir. Fikri hür, vicdanı hür nesiller oralarda yetişir. Ama bugün üniversitelerimiz öyle midir?
Diğer taraftan üniversitelerin üzerini karabulutlar gibi kapatan YÖK, görevlerini tam anlamıyla yapmamaktadır. Çünkü öyle istenmektedir. Başkaları da hep "o düzenin, o istemediğimiz düzenin" piyonları olarak görev yapmışlardır, yapmaktadırlar. Bugün bir YÖK örneğin, ülkemizin 2000'li yılların ötesindeki "meslek gereksinmelerini" saptamış mıdır? Geleceğin meslekleri üzerinde çalışmalar yapmış veya yaptırtmış mıdır? Ülkenin hangi meslekteki gençlere ne oranda gereksinmeleri vardır diye hiç düşünmüş müdür? Hiçbir çalışma yapmış mıdır?
Artık Türkiye, genç, çağdaş düşünceli yöneticiler ve kurumlar istiyor. Hırsızlığın, hortumculuğun yerini dürüstlüğün, çalışkanlığın, çağdaşlığın almasını istiyor. 21. yüzyılın yeni meslekleri, yeni atılımların da habercisidir. Durmanın bile gerilemek anlamına geldiği bir dünyada yaşıyoruz.
Bizleri yeniçağa taşıyacak; yeni düşünceler, yeni eylemler, yeni projelerdir.
