1926 Bakü Türkiyat Kongresi, Azerbaycan Cumhuriyeti tarafından düzenlenmiş olup, Türk dünyasının kültürel ve bilimsel birliğini sağlama amacını taşımıştır. Kongre, Türk dili, kültürü, tarihi ve sosyal bilimler alanında derinlemesine tartışmalar ve bilimsel çalışmalar yapmak üzere toplandı. Aynı zamanda, Türk dünyasının çeşitli bölgelerinden gelen bilim insanları ve akademisyenler arasında işbirliği ve dayanışmayı teşvik etmeyi hedefledi.
Kongre, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin önderliğinde ve Türk dünyasının çeşitli bölgelerindeki bilim insanlarının katkılarıyla organize edildi. Katılımcılar arasında Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve diğer Türk dünyası ülkelerinden bilim insanları ve akademisyenler yer aldı. Kongrenin amacı, Türk kültür ve dilinin korunması ve geliştirilmesi, Türk dünyası arasında kültürel ve bilimsel işbirliğinin artırılması olarak belirlenmişti.
Kongreye katılan ülkeler ve delegeler şunlardır:
Kongrede Türkiye’yi temsilen katılan önemli isimlerden biri, Türk tarihi ve dil bilimi alanında önemli çalışmalar yapmış olan Fuad Köprülü’dür. Köprülü, kongreye ilişkin görüşlerini şöyle dile getirmiştir:
“Bakü’de düzenlenen Türkiyat Kongresi, Türk dünyasının bir araya gelerek ortak kültürel ve bilimsel değerleri tartışması açısından çok önemli bir adımdı. Kongrede, Türk kültürünün çeşitli yönleri ele alındı ve dil birliği konusunda atılacak adımlar tartışıldı. Ancak, bu tür kongrelerin sonuçlarının etkin bir şekilde uygulanması, sadece konuşulanlarla değil, somut eylemlerle de desteklenmelidir.”
Köprülü’nün görüşleri, kongrenin amacına ulaşmada yaşanan zorlukları ve uygulama aşamasındaki eksiklikleri vurgular. Kongrede alınan kararların hayata geçirilmesi, katılımcı ülkeler arasındaki işbirliği ve koordinasyon eksiklikleri nedeniyle zaman zaman sınırlı kalmıştır.
Köprülü ile kongrede Türkiye'yi temsil eden Halide Edib Adıvar, kongrenin kültürel ve bilimsel işbirliği açısından büyük bir adım olduğunu belirtmiştir. Ancak, kongrede alınan kararların uygulanabilirliği konusunda temkinli yaklaşmıştır. Kararların pratikte hayata geçirilmesi için uluslararası destek ve koordinasyon gerektiğini ifade etmiştir.
Prof. Dr. İlber Ortaylı kongrenin Türk dünyası açısından büyük bir anlam taşıdığını belirterek, “1926 Bakü Kongresi, Türk dünyasının entelektüel birikimini ve kültürel bağlarını güçlendirme adına atılmış önemli bir adımdır. Ancak, bu tür kongrelerde alınan kararların uluslararası düzeyde uygulanabilir olması, sadece iyi niyetle değil, somut adımlarla mümkün olur. Dolayısıyla, Bakü Kongresi'nin ideal hedefleri doğrultusunda uygulanabilmesi için ülkeler arası işbirliğinin artırılması gerektiğini düşünüyorum,” demiştir. Ortaylı’nın görüşü, kongrenin önemini vurgularken, kararların uygulanabilirliğine dair yaşanan zorluklara da dikkat çeker.
Prof. Dr. Andrey Ivanov, kongrenin uluslararası bilim dünyasında Türk kültürünün ve dilinin tanıtılması açısından önemli bir platform olduğunu vurgulamıştır. Ancak, Türk dünyası arasında dil ve kültür birliğinin sağlanmasının, tarihsel ve politik farklılıklar nedeniyle zor olduğunu belirtmiştir. Dr. Maria Sanchez ise kongrenin Türk dünyasının ortak bir kültürel miras oluşturma çabasını olumlu bir adım olarak değerlendirmiştir. Ancak, kongrede alınan kararların uygulama aşamasında karşılaşılan engellerin, bölgesel çıkar çatışmalarından kaynaklandığını ve bu nedenle somut sonuçların sınırlı kaldığını ifade etmiştir.
1926 Bakü Türkiyat Kongresi'nde çeşitli kararlar alınmış, bunlar arasında Türk dili standartlarının belirlenmesi, kültürel işbirliğinin artırılması, ortak araştırma projeleri ve kültürel etkinliklerin düzenlenmesi gibi konular yer almıştır. Ancak, bu kararların uygulanması konusunda çeşitli zorluklar yaşanmıştır. Özellikle, bölgesel politik farklılıklar ve uluslararası ilişkiler, bu kararların hayata geçirilmesini engellemiştir.
Kongre sonrası bazı öneriler ve kararlar, ülkeler arası koordinasyon eksiklikleri ve siyasi çekişmeler nedeniyle uygulanamamıştır. Örneğin, ortak bir dil standardının oluşturulması, çeşitli ülkeler arasında farklılıklar ve politik engeller nedeniyle gerçekleşmemiştir. Ayrıca, kültürel işbirliği projeleri ve ortak araştırmalar konusunda da sınırlı ilerleme kaydedilmiştir.
1926 Bakü Türkiyat Kongresi, Türk dünyasının kültürel ve bilimsel işbirliğini teşvik eden önemli bir platform olarak tarihteki yerini almıştır. Kongre, Türk kültür ve dilinin korunması ve geliştirilmesi adına önemli bir adım atmış, Türk dünyası arasındaki bağları güçlendirmeyi hedeflemiştir. Ancak, uygulama aşamasındaki zorluklar ve bölgesel engeller, kongrenin sonuçlarının tam anlamıyla gerçekleştirilmesini engellemiştir.
Bununla birlikte, kongrenin etkileri, Türk dünyası arasındaki kültürel ve bilimsel işbirliğinin temellerini atmış, sonraki yıllarda benzer organizasyonların yapılmasına ilham vermiştir. Bakü’de yapılan bu kongre, Türk dünyası için ortak bir kültürel ve bilimsel anlayışın oluşturulmasında önemli bir kilometre taşı olarak değerlendirilmektedir.
1926 Bakü Türkiyat Kongresi, Türk dünyasının kültürel ve bilimsel işbirliği açısından önemli bir adım olmuştur. Kongrede alınan kararlar, Türk dili ve kültürünün korunması ve geliştirilmesi adına büyük bir potansiyel taşırken, uygulama aşamasındaki zorluklar bu potansiyelin gerçekleştirilmesini sınırlamıştır. Ancak, kongrenin Türk dünyasında yarattığı etki ve sağladığı ilham, bölgesel işbirliği ve kültürel entegrasyon çabalarının sürdürülmesine katkıda bulunmuştur.
