İşveren tarafından haksız yere iş akdi feshedilen işçilerin, İş Kanunu kapsamında bazı hakları vardır. İş Kanunu, haksız işten çıkarmalar karşısında işçileri koruma altına alır ve işçi lehine yorum ilkesi benimsenir. Ancak işçinin ne kadar süre çalıştığı, bu hakların belirlenmesinde önemli bir faktördür. Özellikle işyerinde henüz 1 yılını tamamlamayan işçilerin işten çıkarılması durumunda hangi tazminatları alabileceği, birçok kişi tarafından merak edilmektedir.
6 AYI DOLMADAN İŞTEN ÇIKARMA TAZMİNATI
Bir işçinin işyerinde altı aylık çalışma süresi tamamlanmadan işten çıkarılması durumunda, ihbar tazminatı talep etme hakkı bulunmaktadır. Ancak bu durumun dışında önemli bir husus, iki aylık deneme süresidir. 4857 sayılı İş Kanunu, işverenin iki aya kadar deneme süresi belirleyebilmesine olanak tanır. Bu süre zarfında işten çıkarılan işçiler, ihbar tazminatı gibi tazminat haklarından yararlanamazlar. Ayrıca, deneme süresi içinde işten çıkan ya da kendi isteğiyle işi bırakan işçiler işsizlik maaşı da alamazlar. Ancak iki aylık deneme süresi dolduktan sonra, ilk altı ay içerisinde haksız yere işten çıkarılan işçiler, ihbar tazminatı talep edebilirler.
1 YIL DOLMADAN İŞTEN ÇIKARTMA TAZMİNATI
Deneme süresini tamamlayan bir işçi işten çıkarıldığında, ihbar tazminatı alma hakkına sahiptir. Aynı şekilde, deneme süresini bitirip bir yıllık çalışma süresini doldurmayan işçilerin de işten çıkarılması durumunda ihbar tazminatı talep etme hakları vardır. Ancak, bir yılını doldurmayan işçiler kıdem tazminatı alamazlar; kıdem tazminatının alınabilmesi için işçinin en az bir yıl aynı iş yerinde çalışmış olması gerekmektedir.
Bir işçi, aynı iş yerinde bir yılını tamamlamadan işten çıkarıldığında yalnızca ihbar tazminatı alabilir. İzin parası hakkı, işçinin bir yıl boyunca aynı iş yerinde çalışmış olmasına bağlıdır. Bu süre dolmadan işten çıkartılan işçiler için izin hakkı ve dolayısıyla izin parası hakkı doğmaz.
İşten Çıkartılan İşçinin İhbar Tazminat Hakkı
Süresiz iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin, iş sözleşmesini haklı bir neden göstermeksizin feshetmek istemesi durumunda, işverene belirli bir süre öncesinden bildirimde bulunmaları gerekmektedir. Aynı şekilde, işverenin de işçiyi işten çıkarmak istemesi durumunda belirli bir ihbar süresine uyması zorunludur. Bu süreye "ihbar süresi" denir ve İş Kanunu'nun 17. maddesinde düzenlenmiştir. İhbar süresi şu şekilde hesaplanır:
- Altı aydan az süren bir işte, bildirimden itibaren iki hafta sonra,
- Altı aydan bir buçuk yıla kadar süren bir işte, bildirimden itibaren altı hafta sonra,
- Üç yıldan fazla süren bir işte, bildirimden itibaren sekiz hafta sonra sözleşme feshedilmiş olur.
Bir yıldan fazla süre aynı iş yerinde çalıştıktan sonra haksız yere işten çıkarılan işçiler, aşağıdaki taleplerde bulunma hakkına sahiptir:
- Kıdem tazminatı
- İhbar tazminatı
- Yıllık izin ücreti
- Kötü niyet tazminatı
- Ücret alacağı
- Fazla mesai ücret alacağı
- Ulusal bayram ve genel tatil alacağı
- Hafta tatili alacağı
