Merkez Bankası, Haziran ayı ödemeler bilançosunu açıkladı. Bu Haziran ayında, geçen sene Haziran ayına göre dikkat çeken gelişmeler şöyledir:
* Aylık olarak cari işlemler açığı artmış ve aylık 4.9 milyara çıkmıştır.
* Turizm gelirini gösteren seyahat kaleminde net gelir 1.1 milyar dolar azalmıştır.
* Doğrudan yabancı sermaye yatırımları 0.3 milyar dolar azalmıştır.
* Portföy yatırımları içinde, yabancılar 59 milyon dolar hisse senedi ve 68 milyon dolar devlet iç borçlanma senedi satmışlar.
* Yurt dışı bankaların yurt içi bankalardaki mevduatı 2 milyar dolar azalmıştır.
Cari işlemler açığının artmasında, turizm gelirinin düşmesi etkili olmuştur. Rusya anlaşması ile turizm geliri artacaktır. Ancak benim korkum, Türkiye'nin turizmde moda ülke olmaktan çıkmasıdır. Zira dünyada bazı bölgeler zaman zaman moda turizm bölgesi oluyor. Sonra bizde olduğu gibi birtakım tatsız olaylar ortaya çıkıyor. Bölge modadan kalkıyor. Bunun için turizmde yalnızca Rusya'ya bel bağlamamamız gerekir. Turizm potansiyelinin her dönem farklı avantajlarını dünyaya tanıtmalıyız.
Öte yandan doğrudan yatırımlarda ve yabancıların çıkışında önemli bir sorun olmamıştır. Buna karşılık Ocak-Haziran itibariyle ilk altı aylık yabancı sermaye hareketleri daha sorunsuz görünüyor.
(Aşağıdaki tablo.)
**********************************************
Yabancı Sermaye Giriş ve Çıkışı
(Ocak-Haziran Yıllık- Milyon Dolar)
---------------------------------------------------------------------------
2015 2016
---------- ----------
1) Doğrudan Yatırımlar
Net Giriş (azaldı) - 5.197 - 2.270
2) Portföy Yatırımlar(arttı) 3.840 - 8.286
3) Diğer Yatırımlar (azaldı) - 7.379 - 5.321
4) Rezerv Varlıklar (azaldı) - 4.548 8.462
5) Net Hata ve Noksan (azaldı) 8.603 1.631
****************************************************
İlk altı ayda görünen en önemli sorun doğrudan yabancı yatırım sermayesinin azalmasıdır. Doğrudan yabancı yatırım sermayesi daha uzun kalıcı ve istikrar için daha elverişlidir. Zira yabancının işletmeyi veya hissesini satıp çıkması zaman ve maliyet gerektirir. Bu nedenle doğrudan yabancı yatırım sermayesinin ülkede ekonomik sorunlar yaşandığında bu sorunları ağırlaştırıcı etkisi daha düşük, az olur.
Doğrudan yatırımlar, yabancı yatırımcının Türkiye'deki bir işletmenin yönetimini kontrol ettiği ve yönetimde söz sahibi olduğu uzun vadeli bir yatırım şeklidir. Doğrudan yabancı yatırım sermayesi, sıfırdan yatırım yaparak veya mevcut kurulu ve işleyen bir işletmeyi satın alarak gelir. Türkiye açısından önemli olan sıfırdan yatırım yapacak sermayeyi çekmektir.
Buna karşılık portföy yatırımları için gelen yabancı yatırım sermayesi yani sıcak para, daha hızlı hareket eder ve ekonomide kırılganlığın artmasına yol açar.
Yabancı sermaye portföy yatırımları, yabancıların menkul değerlere yaptıkları yatırımlardır. Hisse senetleri, kamu ve özel sektör tarafından ihraç edilen bono ve tahvil şeklindeki borç senetlerini satın almak için gelen yabancı yatırım sermayesidir.
Diğer yatırımlarda azalma var. Yani Türkiye bu sene daha az dış borç almış.
Diğer yatırımların içinde, yurt dışı bankaların ve kişilerin yurt içi bankalardaki mevduatı ile bankaların ve özel sektörün yurt dışından sağladıkları krediler yer almaktadır.
Sonuç olarak, cari açık devam ettiği için, ara malı ve ham madde ithalatına dayanan bir sanayileşme olduğu için ve döviz kazanma potansiyelimiz düşük olduğu için, yabancı sermaye hareketlerine dikkat etmeliyiz.
